SAAF-Andrew Rathmell, Olga Oliker, Terrence K. Kelly, David Brannan ve Keith Crane Andrew Rathmell, RAND Europe’da kıdemli bir araştırma şefidir.
YDH-Andrew Rathmell, Olga Oliker, Terrence K. Kelly, David Brannan ve Keith Crane Andrew Rathmell, RAND Europe’da kıdemli bir araştırma şefidir. Beş yazar da Irak’ta 2003 ve 2004’te bulundukları süre zarfında Geçici Koalisyon Güçleri’ne hizmet eden RAND Avrupa araştırmacıları olarak çalışmıştır. RAND’ın sitesinde yayımlanan bu makaleyi aArkadaşımız Sümeyye YILDIZ çevirdi.
Mayıs 2003’ten Haziran 2004’e kadar Irak’ta Geçici Koalisyon Güçleri (CPA) Irak güvenlik güçlerinin yeniden inşası ve Irak güvenlik birimlerinin gelişmesi için çalıştı. Bu tecrübeden mümkün olduğunca ders çıkarabilmek için Koalisyon Güçleri’nin başarılarını ve eksikliklerini belirledik.
Savaş sonrası Irak’ta istikrarı ve yeniden yapılanmayı sağlamak için Amerika ve koalisyon ortakları tehlikesiz bir güvenlik ortamı olacağını ve Irak polis gücünün düzeni sağlayabileceğini düşündüler. Buna karşın güvenlik ortamı kötüleşti ve polis ve güvenlik güçleri yükselen suç ve politik vahşete cevap vermekte yetersiz kaldı.
Koalisyon Güçleri, Kasım 2003’ten gücün Iraklılara geçeceği Haziran 2004’e kadar kısıtlı bir zaman zarfında düzenin yeniden sağlanması, Irak güvenlik güçlerinin yeniden yapılanması ve güvenlik birimlerinin kurulması gibi zorluklarla karşılaştı. Uzun vadede güvenlik birimleri kurma pahasına, kısa vadede güvenlik ihtiyacının giderilmesine önem vermek başarısızlıklara sebep oldu.
Irak güvenlik sektörü ulusal idari yapıda etkili ve sorumlu bir yere sahip olacak kadar gelişirse şu eksiklikler söylenebilir. Irak liderlerinin ve onların uluslararası danışmanlarının yüksek sayıdaki güvenlik gücünden etkilenmiş olmamaları önemli bir nokta. Sayı, elle tutulamayan ve kolay kolay miktarı belirlenemeyen şeylere yatırım yapmada hayati önem taşıyor. Örneğin; ortak hukuk ve polis kontrol kabiliyetinin gelişmesi; Savunma ve İçişleri bakanlıkları da dâhil ulusal güvenlik birimlerinin iyileştirilmesi; yolsuzlukla mücadele programları da dâhil hukuk sektörüne sürekli destek.
Diğer bir önemli ihtiyaç da, Irak hükümetinin yüksek düzeyde kendi başına güvenlik politikaları üretme ve uygulama kabiliyeti geliştirmesidir. Ancak, Amerika ve koalisyon ortakları şunu fark etmeliler ki, Irak bakanları ve üst düzey görevlileri bir nevi hayatta kalmaya odaklanmış durumdalar. Bu riskli ortamda, Irak gündeminde uzun vadede birim kurmayı garantilemek Amerika ve onun uluslararası ortaklarına kalıyor.
Geçmişe bakıldığında, CPA genelde karışık bir sicil bıraktı. Amacı, laik ve demokratik bir Irak oluşumuna katkıda bulunacak sürdürülebilir birimler kurmaktı. Hem başarıları hem de başarısızlıkları ya da en azından bugüne kadar süren eksiklikleri oldu. Göze çarpan bazı örnekler şunlar:
CPA, güvenlik birimleri kurmada Irak siyasi liderlerine yardım etti, bunun en belirgin olanı Ulusal Güvenlik Bakanlığı Komitesiydi. Ancak, çalışma seviyesinde çeşitli güvenlik bakanlıkları arasında doğru bir koordinasyonun geliştirildiği yönünde henüz çok fazla bir belirti yok.
CPA, Irak Savunma Bakanlığı’nın yeniden yapılanması için uygun personel teşhis etmeye odaklandı. Eğer bakanlığın olgunlaşmasına izin verilmiş olsaydı, bu akıllıca olabilirdi. Ancak, bakanlığın zayıf kaldığına dair işaretler var ki askeriyenin sivillerin kontrolünde bulunması kötü oluyor.
CPA diğer bütün güvenlik güçlerini feshettiğinde, Irak Polis Servisi kamu güvenliğini sağlayan ve karışıklığı önleyen güçlerin önde geleni olmuştu. Ama bu görev için eğitilmiş ya da donatılmış değildi. Bu durum 2004 Haziran’ında biraz düzeltildi ve sonra da düzelmeye devam etti. Ancak, Bağdat ve eyaletlerde yer alan ve polisi idare eden devlet kurumları zayıf kaldı.
Petrol ve Elektrik gibi kritik bakanlıklara (gittikçe, artarak) profesyonel güvenlik güçleri yerleştiriliyor. Ancak genel olarak özel güvenlik güçlerinin düzeni sorun olmaya devam ediyor.
Bağımsız mahkeme kurulması gibi hukuki reformlar CPA’nın yönetimde kayda değer ilerleme kaydetmesini sağladı. Ancak, organize suçlarla ve yolsuzlukla mücadele çabaları güçsüz kaldı.
CPA, bütünleşmiş ve koordineli bir istihbarat şebekesi geliştirmede başarısız oldu. Böyle bir şebeke, organize suç ve isyana karşı kampanyalarda çok önemli olabilirdi.
CPA, silahlı kuvvetlerin önceki üyeleri için bir maaş programı kurdu ve “temiz” memurları güvenlik güçlerine ve bakanlıklara atadı.
Eğer Irak’ta geçmişteki bu hatalar telafi edilebilse CPA’nın yaklaşımıyla ilgili söylenmesi gereken altı problemi belirledik:
- En kötü durum ve ihtimal planlarının eksikliği. Bu polis güçlerinin içine sızma ve gözdağı vermedeki başarısızlığı da kapsıyor ki bu koalisyon güçlerinin kritik şehirlerdeki sınır çizgilerine girmesini gerektirirdi.
- Makul politika geliştirmeye yapısal kısıtlamalar. Güvenlik biriminin gelişimine yönelik erken ve homojen bir yaklaşım çabucak dağıldı. Koordinasyon sonradan önem kaybetti. Bunu başarmaya dair motivasyonlar oluşturulamadı.
- Personeli ve sermayeyi harekete geçirmekte başarısızlık. Birçok ulus-devlet oluşturma operasyonlarında, askeri olmayan kaynakların harekete geçirilmesi sorunludur. Irak’ta, operasyonun çapı ve güvenlik durumu kurulmuş mekanizmayı ciddi olarak test etti. Test edilen mekanizmalara güven, kaynakların yayılmasını erteledi.
- Uzun dönemde Irak güvenlik birimlerinin kurulması pahasına kısa dönemde Irak güvenliğinin doldurulmasına önem verilmesi. Güvenlik boşluğunun acilen doldurulması bazı kısıtlamalar getirdi. Mesela yeteri kadar araştırmadan sivil savunma personelini ve polisi işe almak, kabile ve milislere bel bağlamak. Bunlar, koalisyonun uzun vadede ulusal güvenlik sektörünü kapsamlı şekilde oluşturma planlarına ters düşüyor.
- Reform sürecini Iraklıların sahiplenmesini ertelemek. Kasım 2003’e kadar CPA, Irak güvenlik meselesini yönetmesi için yabancı uzman getirdi. Hemen arkasından CPA Irak liderliğinin ve kapasitesinin geliştirilmesine çalıştı. Sonuç: Güvenlik birimlerinin kısıtlı kapasitesi ve bunun yanında reform sürecinde yarım yamalak Irak egemenliği.
- Uzun dönem güvenlik ilişkilerindeki belirsizlik. Amerika’nın yakın gelecekte Irak’ı dış güçlere karşı koruma garantisi vermesi net değil; hâlbuki bu Iraklıların iç güvenlik güçleri oluşturmaya konsantre olmasına imkan verirdi.
İlgili Okumalar:
Developing Iraq’s Security Sector: The Coalition Provisional Authority’s Experience, Andrew Rathmell, Olga Oliker, Terrence K. Kelly, David Brannan, Keith Crane, RAND/MG-365- OSD, 2005, 122 pp., ISBN 0-8330-3823-0, $20.
“Planning Post-Conflict Reconstruction in Iraq: What Can We Learn?” International Affairs, Vol. 81, No.5, October 2005, pp. 1013 – 1038, Andrew Rathmell. Also available as RAND/RP–1197.
Rebuilding Security Forces and Institutions in Iraq, RAND/RB- 9134-OSD, 2005, 2 pp.
