YDH- Amerikan rejiminin eski dışişleri planlama direktörü Dennis Ross ve ABD'deki Siyonist düşünce kuruluşlarından Washington Institute'un müdürü David Makovsky'den Foreign Affairs'te ''Why Israel Should Declare a Unilateral Cease-Fire in Gaza: A Chance to Turn the Tables on Hamas and Iran—and Advance Normalization With Saudi Arabia'' başlığıyla yayınlanan makale, İran'ın misilleme saldrısında İsrail'i koruyan ABD ve Arap rejimlerinin İsrail rejimi için Sünni çoğunluklu devletlerle ilişkilerini dönüştürebilecek bir normalleşme masası kurduğunu ve İsrail'in bu normalleşmeyi ateşkes fırsatını değerlendirmekle elde edebileceğini ortaya atıyor.
***
Geçtiğimiz aya kadar İran ve İsrail arasındaki çatışma ağırlıklı olarak gizli bir şekilde yürütülüyordu. Ancak İranlılar stratejik bir kararla İran topraklarından İsrail topraklarına doğrudan bir saldırı başlatarak çatışmayı açık hale getirdiler.
Bu, İslam Cumhuriyeti tarihinde böylesine açık bir eylemin gerçekleştirildiği ilk örnek oldu. Bazı analistler İran'ın 13 Nisan'da İsrail'e insansız hava araçları ve füzelerle gerçekleştirdiği saldırının sadece sembolik bir eylem olduğunu öne sürse de fırlatılan mermilerin sayısı ve tahrip kabiliyetleri İran'ın ciddi bir zarar verme niyetinde olduğunu göstermektedir.
İsrail'in savunması neredeyse kusursuzdu ancak İran'ın saldırısını tek başına tamamen püskürtmesi mümkün değildi. ABD'nin ve bazı Arap devletleri de dahil olmak üzere müttefiklerinin doğrudan askeri müdahalesi de İran'ın saldırısı kadar eşi benzeri görülmemiş bir olaydı.
ABD Merkez Komutanlığı, Birleşik Krallık ve Ürdün ile işbirliği içinde, İran tarafından İsrail'e fırlatılan insansız hava araçları ve seyir füzelerinin önemli bir kısmını başarıyla önledi. Ayrıca Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri de İsrail'in savunmasına yardımcı olan değerli istihbaratlar sağlamıştır.
Bu ülkelerin İsrail'e yardım etme konusundaki istekliliği, İsrail'in Gazze'de Hamas ile girdiği çatışmanın Arap halkları arasında sevimsizliği göz önüne alındığında özellikle dikkate değerdir.
İsrail'in İran'ın saldırısına karşılık vermesinin üzerinden beş gün geçmesi, Washington'un ılımlılık çağrısını dikkate aldıklarını göstermektedir. İsrail, İran'ın savunma önlemlerini aşma ve istediği hedefleri başarıyla vurma kabiliyetini göstermek amacıyla, İran'ın uranyum dönüştürme tesisinin bulunduğu İsfahan'daki S-300 füze savunma bataryasını yönlendirmekten sorumlu bir radar tesisine üç füze fırlattı. Bu ölçülü karşılık bilinçli olarak kayıpları en aza indirecek şekilde tasarlanmıştır.
İsrail, İran ve vekillerinin oluşturduğu tehdide karşı en etkili yaklaşımın bir koalisyonla işbirliği yapmak olduğunu açıkça kabul etmiştir. Bu, önceki stratejilerden önemli bir sapmaya işaret etmektedir.
Amerikalıların, Avrupalıların ve Arapların İran tarafından İsrail'e karşı fırlatılan insansız hava araçlarını ve seyir füzelerini engellemek için güçlerini birleştirmesi fikri kısa bir süre önce İsrail tarafından gerçekçi bulunmaz ve hoş karşılanmazdı. İsrail geleneksel olarak “kendimizi kendimiz savunuruz” sloganında özetlenen meşru müdafaa ilkesine bağlı kalmıştır ve bu ilke İsraillilerin uluslarını savunmak için tek silah taşıyıcıları olmaları gerektiğine dair temel bir inanç ve gurur kaynağı olmuştur.
Ancak İsrail'in sadece İran'la değil aynı zamanda İran'ın çeşitli vekil gruplarıyla da karşı karşıya olduğu mevcut durumda, tek başına birden fazla cephede savaşmanın yükü aşırı derecede ağırlaşmıştır.
Bu son gelişme, Arap devletlerinin Nisan ayında İran ve vekillerinin yarattığı tehdide karşı İsrail ile birleşme konusunda gösterdikleri isteklilikle birleştiğinde, İran ve vekil güçlerinin etkisine karşı kolektif bir yaklaşım uygulamayı amaçlayan bölgesel bir koalisyonun kurulması için bir fırsatın ortaya çıktığını göstermektedir.
Bu fırsattan yararlanmak için İsrail, ABD ve Arap ülkelerinin, özellikle de Suudi Arabistan'ın mevcut durumun kendine özgü koşullarını kabul etmeleri ve buna göre hareket etmeleri zorunludur.
ABD'nin İsrail ve Suudi Arabistan arasında bir normalleşme anlaşması imzalanmasına önayak olması, gelişmekte olan bu ittifakı önemli ölçüde güçlendirecektir. Hükümdarı İslam'ın en kutsal iki mekanının koruyucusu olan Suudilerin İsrail ile barış tesis etmesi halinde, İsrail'in bölgedeki ve ötesindeki diğer Sünni çoğunluklu ülkelerle ilişkilerinin yeniden şekillenmesi muhtemeldir.
Biden yönetimi, İsrail ve Suudi liderlerle birlikte böyle bir anlaşmanın yakın gelecekte gerçekleşmesini arzuladıklarını ifade ettiler. Ancak normalleşme müzakerelerinin ilerleyebilmesi için Biden yönetimi Gazze'de çatışmaların durması konusunda ısrarcı.
Mısır'da İsrail ve Hamas arasında bir rehine anlaşması için yürütülen müzakerelerin nihayet sonuç vermesi ve en az altı haftalık bir ateşkes sağlanması konusunda bazı umutlar var. Ancak Biden yönetimi tüm yumurtalarını bu sepete koymamalı.
Mısır'dan bir anlaşma çıkmaması halinde Biden yönetimi tek gerçekçi alternatife yönelmelidir: İsrail'i Gazze'de dört ila altı haftalık tek taraflı bir ateşkes ilan etmeye teşvik etmek.
Hamas defalarca bir anlaşmanın yakın olduğuna dair umutlar yarattı ancak bu umutları boşa çıkardı. Mısır'dan bir anlaşma çıkmaması halinde Biden yönetimi tek gerçekçi alternatife yönelmelidir: İsrail'i Gazze'de dört ila altı haftalık tek taraflı bir ateşkes ilan etmeye teşvik etmek.
İsrail'in böyle bir karar alması, İsrail-Suudi normalleşme anlaşmasının ilerlemesi için gerekli koşulları yaratmanın tek yolu olabilir. Elbette tek taraflı bir ateşkes, hem Gazze'deki çatışmaların durdurulması ile rehinelerin serbest bırakılması arasındaki bağlantıyı koparacağı hem de Hamas'a karşılığında hiçbir şey almadan bir şeyler vermiş gibi görüneceği için İsrail'de tartışmalı olacaktır.
Ancak dört ila altı haftalık tek taraflı bir ateşkes aslında İsrail'e çok az maddi dezavantajla birlikte birçok stratejik fayda sağlayacaktır. Ve gerçekte, Hamas'la yaptıkları müzakereler bir kez daha başarısız olursa, İsrailli liderler rehinelerin bazıları hala hayattayken serbest bırakılmasını umuyorlarsa farklı bir yaklaşım benimsemeleri gerekecek.
İsrail'in İran'ın saldırısına vereceği yanıtı hazırlarken Biden yönetimini dinlemesi, ABD'nin ikna çabalarına açık olduğunu gösteriyor. Gerçekten de İsrail'de savunma, caydırıcılık ve bölgeye yaklaşımını değiştirebilecek yeni bir gerçeklik şekilleniyor olabilir.
Savunma stratejisi söz konusu olduğunda, İsrail uzun zamandır kendi savaşını kendisi yapmaya kararlıdır. ABD'den tek istediği bunu yapabilecek araçlara sahip olmasını sağlamaya yardımcı olmasıydı. Ancak İsrail'in İran saldırısına karşı kendini savunmak için aldığı yardım sadece hoş karşılanmakla kalmayıp aynı zamanda gerekli de olabilirdi.
Ancak böyle bir yardım İsrail açısından bir yükümlülük de yaratır. Başkaları İsrail'in savunmasına katıldığında, İsrail'den kendi çıkarlarını ve endişelerini dikkate almasını isteme hakkını kazanırlar.
İran'ın saldırısından sonra Biden, İsrailli liderlere misilleme yapmalarına gerek olmadığını, çünkü başarılı savunmalarının büyük bir başarı ve İran için de utanç verici bir başarısızlık olduğunu açıkça ifade etti.
İsrail için karşılık vermemek ülkenin temel caydırıcılık kavramıyla çelişirdi: Bize saldırırsanız bedelini ödersiniz ve hiç kimse tehditlere karşılık vermememiz için bize baskı yapamaz. Ancak İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu Amerika'nın tutumunu kolayca göz ardı edemezdi.
İsrail'in caydırıcılık kavramı her zaman doğrudan tehditlere verdiği yanıtları şekillendirmiştir - bugün hatırlamaya değer bir istisna dışında. 1991 Körfez Savaşı sırasında, ABD güçlerinin Irak'a saldırmasından bir gece sonra, Irak Devlet Başkanı Saddam Hüseyin İsrail'i Scud füzeleriyle vurdu.
İsrail Savunma Bakanı Moshe Arens ve diğer üst düzey askeri yetkililer misilleme yapmak istediler. Ancak ABD Başkanı George H. W. Bush'un yönetimi, özellikle de Dışişleri Bakanı James Baker, İsrail Başbakanı Yitzhak Shamir'i bunu yapmaması için ikna etti.
Baker, Şamir'e İsrail'in ABD'ye vurulmasını istediği belirli hedefleri verebileceği ve ABD'nin de bunları vuracağı konusunda güvence verdi. Ama aynı zamanda dünyanın Saddam'a karşı durduğunu ve İsrail'in doğrudan misilleme yapması halinde Irak'la savaşan koalisyonu bozma riski taşıdığını vurguladı.
Saddam çatışmayı bir Arap-İsrail savaşına dönüştürmeye çalışıyordu ve onun ekmeğine yağ sürmek İsrail'in çıkarına değildi.
Elbette 1991 ile bugün arasında büyük bir fark var: O zamanlar ABD ordusu Irak'a saldırıyordu, sadece füze atışlarını engellemeye çalışmıyordu. ABD bugün İran'a saldırmak üzere değil. Bununla birlikte, 1991 yılında İsrail bugün Gazze'de olduğu gibi başka bir savaşın ortasında değildi. Ve bugünün aksine, İsrail Hizbullah ile kolayca topyekûn bir çatışmaya dönüşebilecek gergin bir kuzey cephesinde de değildi.
1991'de İsrail başbakanı Amerikan başkanı ve dışişleri bakanının tavsiyelerini kabul etti; çünkü Saddam'a karşı koalisyonun sağlam kalmasının İsrail'in çıkarına olduğunu görebiliyordu. Şamir ayrıca ABD'ye olumlu yanıt vererek Bush'la İsrail'in yerleşim politikasıyla ilgili anlaşmazlıklar nedeniyle gerilen ilişkilerini onarabileceğine inanıyordu.
Bush, Şamir'in kararını takdir etti; ancak iki lider, İsrail'in Sovyetler Birliği'nden gelen göç dalgasını yönetmek için ihtiyaç duyduğu 10 milyar dolarlık kredi garantisinin ABD tarafından sağlanması konusunda çatışmaya devam etti.
Bush bu garantileri İsrail'in Batı Şeria'daki yerleşim inşaatlarını dondurması koşuluna bağlamak istedi. Şamir bunu kabul etmedi ve Bush yönetimi, Şamir'in halefi Yitzhak Rabin ile garantilerin değerinin ABD'nin İsrail'in yerleşimlere her yıl harcadığını tahmin ettiği miktar kadar azaltılması konusunda bir anlaşmaya varana kadar garantileri sağlamadı.
İsrail'in İran saldırısına verdiği yanıtın niteliği, Netanyahu'nun da Amerikan kaygılarını dikkate almaya istekli olduğunu gösteriyor - Washington'u yatıştırmak için Şamir kadar ileri gitmese de İsrail'in yanıtını açıkça sınırlıyor.
Bugün Netanyahu aynı zamanda Amerikan Başkanı ile ilişkilerinde İsrail'in Gazze'deki temel savaş hedefleri -Hamas'ın bir daha İsrail'i tehdit edememesini sağlamak- konusunda değil ama İsrail'in askeri harekatına ve Gazze'ye giren insani yardıma yaklaşımı konusunda açılan çatlakları onarma baskısı altında.
1991'de olduğu gibi, İsrail'in dışarıdan gelecek bir saldırıya karşı itidalli davranması, ABD ile ilişkilerini tek başına sıfırlamayacaktır. İsrail'in Refah'a saldırısı yaklaşırken Biden ve Netanyahu arasındaki bağlar daha da gerilebilir.
Ancak Suudi Arabistan ve İsrail arasında ABD'nin arabuluculuğunda yapılacak bir normalleşme anlaşması, ilişkilerin gidişatını değiştirebilecek en önemli şey.
Biden, Suudilerin normalleşme anlaşmasını sonuçlandırmak için Filistinliler için inandırıcı bir siyasi ilerlemeye ihtiyaç duyması nedeniyle, Netanyahu'nun bir anlaşmaya varılması için siyasi tabanının Filistin devletine en sert şekilde karşı çıkan kısmını yanına almak zorunda kalacağının farkında. Ayrıca Gazze'deki insani kriz hafifletilmedikçe müzakerelerde ciddi bir ilerleme kaydedilemez ki bu da ateşkes olmadan kolayca yapılabilecek bir şey değil.
Böyle bir hamlenin Netanyahu için siyasi açıdan zor olacağına şüphe yok. Muhtemelen ateşkesin Hamas üzerindeki askeri baskıyı azaltacağını savunacaktır. Ancak Kasım ayından bu yana Gazze'deki askeri varlığını büyük ölçüde azaltan İsrail, Hamas üzerinde o ay bir rehine anlaşması yapıldığında uyguladığı türden bir askeri baskı uygulamıyor.
Ateşkes, dünyanın dikkatini Hamas'ın uzlaşmazlığına ve İsrailli rehinelerin durumuna yeniden odaklayacaktır. Ayrıca uluslararası alanda İsrail'e karşı oluşan şüpheci söylemin değişmesine yardımcı olacak ve savaşı koşulsuz olarak sona erdirmesi için üzerindeki baskıyı azaltacaktır.
O zamandan bu yana hiçbir rehine serbest bırakılmadı ki bu da Hamas'ın Gazze'deki lideri Yahya Sinvar'ın rehinelerin serbest bırakılması için ciddi bir baskı hissetmediğini gösteriyor. İsrail'in Refah'ı işgal etme tehdidi Sinvar üzerindeki baskıyı arttırabilir ancak Netanyahu, Biden'a verdiği İsrail bölgeye sıkışmış 1,4 milyon Filistinliyi tahliye etmeden işgal olmayacağı sözünü yerine getirmeden Refah operasyonu gerçekleşemez.
Tahliye sadece insanların taşınmasını değil, aynı zamanda yeterli barınak, yiyecek, su ve ilaca sahip bir yere sahip olmalarını da içerdiğinden, tahliyenin kendisi dört ila altı hafta, muhtemelen daha uzun sürecektir.
Bu gerçekler ışığında İsrail zorunluluktan bir erdem çıkarmalıdır. Birkaç hafta boyunca Refah'a giremeyecekse, ateşkes çok az şeyden vazgeçtiği ama bir dizi avantaj elde ettiği anlamına gelir.
Dört ila altı haftalık bir ateşkes, uluslararası kuruluşların Gazze'deki koşulları hafifletmesine ve dünyanın kıtlıkla ilgili endişelerini gidermesine olanak tanıyacaktır. Yeterli insani yardımın sadece Gazze'ye girmesini değil, aynı zamanda en çok ihtiyacı olanlara dağıtılmasını sağlamak için daha iyi mekanizmalar kurabilirler.
Ateşkes, dünyanın dikkatini Hamas'ın uzlaşmazlığına ve İsrailli rehinelerin durumuna yeniden odaklayacaktır. Ayrıca uluslararası alanda İsrail'e karşı oluşan şüpheci söylemin değişmesine yardımcı olacak ve savaşı koşulsuz olarak sona erdirmesi için üzerindeki baskıyı azaltacaktır.
İsrail'in aşırı sağcı bakanları Bezalel Smotrich ve Itamar Ben-Gvir'in süresi ne olursa olsun tek taraflı bir ateşkese karşı çıkacaklarından emin olabilirsiniz. Ancak onların savaş amaçları Netanyahu'nun ya da İsrail halkınınkiyle aynı değil.
Gazze'yi yeniden işgal etmek istiyorlar ve Suudi Arabistan'la Filistinlilerin ulusal isteklerinden taviz verilmesini gerektiren herhangi bir anlaşmaya kuşkusuz karşı çıkacaklar. Netanyahu bir noktada Biden ve Ben-Gvir arasında bir seçim yapmak zorunda kalacaktır.
Basitçe ifade etmek gerekirse, İsrail'in dört ila altı haftalık tek taraflı ateşkesi stratejik bir fırsat yaratacaktır -özellikle de Suudi Arabistan ile ilişkileri normalleştirmek ve İran'ın İsrail'e saldırısından sonra ortaya çıkan zımni bölgesel uyumu daha somut bir gerçekliğe dönüştürmek için bir fırsat yaratırsa.
Biden yönetimi için, Arap devletlerinin İran'ın saldırısına karşı İsrail'in savunulmasına yardımcı olmada oynadıkları rol, hızlı bir şekilde takip edilmesi gereken somut yeni bir gelişmedir. ABD'nin siyasi takvimi de İsrail-Suudi normalleşmesi konusunda ilerleme sağlanmasını acil kılıyor.
ABD-Suudi ikili savunma anlaşması ve iki ülke arasında sivil-nükleer ortaklığı içeren anlaşmaya ABD'nin doğrudan katkıları için Senato'nun onayını almanın, ABD başkanlık seçimleri yaklaştıkça daha da zorlaşacağı kesin.
Nisan ayında yaşanan İran-İsrail krizinin birçok devlette yarattığı yeni davranış biçimi, Orta Doğu'da uzun süredir var olan gerçeklerin değişebileceğini gösteriyor.
İran şu anda zayıf bir konumda ve İsrail'in de çok zor bir yılda bir fırsat penceresi var. İsrail'in potansiyel bir stratejik fırsatı değerlendirebilmek için daha fazlasına ihtiyaç duyduğu nadirdir. Ancak bu durum Amerika Birleşik Devletleri için de aynı derecede geçerlidir.
Biden'ın İsrail-Hamas savaşını ve İran'ın vekillerinin yarattığı kaosu kaldırabildiğini ve daha istikrarlı ve umut dolu bir Orta Doğu kurabildiğini gösterme konusunda güçlü bir çıkarı var. Şu anda bunu yapmak için uygun bir an var. Ancak bunun ne kadar süreceğini söylemek mümkün değil.
Çeviri: YDH