YDH - Savaşın İsrail ekonomisi üzerindeki tüm etkileri henüz tam olarak görünür hale gelmiş değil; bazı etkiler gizli kalmakta ve ancak birkaç yıl sonra ortaya çıkacak.
Ancak, gayri safi yurt içi hasılanın (GSYİH) yüzde 19’unu oluşturan emlak sektörü, bu etkinin en belirgin hissedildiği sektörlerden biri.
İç göç hareketi ve özellikle Lübnan direnişinin füze saldırılarına maruz kalan, işgal altındaki Filistin'in kuzeyinden gelen yerleşimciler emlak talebini artırıyor. Bu durum, özellikle alternatif konut arayan ailelerin emlak taleplerini yükseltti.
İsrail'in iç bölgedeki emlak sektöründe alım satım hareketliliğinin ana göstergelerinden biri olan ipotekli konut kredileri, son iki yılda küresel enflasyon dalgasıyla yükselen faiz oranlarının ardından durgunlaşmıştı.
Bu durgunluk, İsrail’in yaklaşık 13 ay boyunca Gazze ve Lübnan'a düzenlediği saldırıların ekonomik yansımalarına da bağlanabilir.
Fakat Mayıs 2023 itibarıyla ipotekli konut kredilerinde tekrar bir artış gözlendi.
İlginç bir şekilde, bu artışın önemli bir kısmı, kredinin ömrü boyunca anapara ve faiz ödemelerinin farklı şekilde dağıtılmasıyla dikkat çeken balon kredilerden kaynaklanıyor.
El-Ahbar gazetesinin haberine göre balon krediler, iki türde sunuluyor: Kısmi ve tam balon kredi. Kısmi balon kredilerde yalnızca faiz ödemeleri aylık olarak yapılıyor, anaparanın tamamı ise kredi vadesi sonunda ödeniyor.
Tam balon kredide ise hem anapara hem de faiz ödemeleri kredi süresinin sonunda yapılıyor. Bu tür kredilerin toplam konut kredileri içindeki payı, Nisan 2023’te yüzde 4 iken, ağustos ayında yüzde 16’ya yükseldi.
Balon krediler kullananların çoğu, yeni mülklere yatırım yapmayı planlayan ve mevcut mülklerini satarak kredi borçlarını kapatmayı amaçlayan yatırımcılar.
Bu yatırımcılar, emlak fiyatlarının yükselmesini veya faiz oranlarının düşmesini bekleyerek borçlarını ödemeyi hedefliyor; böylece fiyatlar yükseldiğinde kar elde edebilirler ya da faiz oranlarının düştüğü bir dönemde standart bir mortgage kredisiyle borçlarını kapatabiliyorlar.
Bu tür kredilerin hacmindeki artış, emlak piyasasında normal dışı bir hareketliliğe işaret ediyor.
İsrail Merkez Bankası daha önce, yüksek miktarda borçlanan alıcıların vadesi gelen yüksek ödemeleri karşılamakta zorlanabileceği ve uzun vadede yeterli nakit akışı sağlanamaması durumunda bazı şirketlerin likidite riskiyle karşı karşıya kalabileceği konusunda uyarılarda bulunmuştu.
Ödemenin kademeli olarak yapılmaması, kredi geri ödemesinin uzun bir zaman dilimine yayılacağı anlamına geliyor. Bu durum, kredi borçlarının geri ödenmeme riskini artırıyor.