YDH - Çin, küresel yarı iletken pazarındaki dengeleri değiştirecek bir hamleyle Avrupa teknolojisini kopyalayarak kendi çip üretim ekipmanlarını oluşturmayı başardı.
Reuters tarafından yapılan araştırma, Shenzhen'deki Çinli mühendislerin, yapay zeka modellerinde kullanılan gelişmiş çiplerin üretimi için son derece gizli bir ortamda özel bir proje yürüttüğünü ortaya koydu.
Söz konusu ekipmanlar tamamen yerli bir tasarımın ürünü değil. Sistemler, daha önce Hollandalı teknoloji devi ASML bünyesinde görev yapmış Çinli uzmanlar tarafından tasarlanıyor.
ASML, çip üretim süreçlerinin merkezinde yer alan ultraviyole (UV) litografi makinelerini üreten dünyadaki tek kaynak konumunda bulunuyor.
Financial Times’ın aktardığı bilgilere göre Çinli yetkililer, mevcut ASML makinelerini modernize etmek için gerekli parçaları ikinci el piyasasından temin etmeye devam ediyor.
Shenzhen'deki gizli laboratuvarlarda yürütülen çalışmalar, ABD’nin 1940’lı yıllarda atom bombasını geliştirmek için başlattığı Manhattan Projesi’ne benzetiliyor.
Projeye aşina bir kaynak süreci şu sözlerle özetledi:
"Amaç, Çin'in sonunda tamamen yerli üretim makinelerde gelişmiş çipler üretebilmesidir. Çin, Amerika Birleşik Devletleri'nin tedarik zincirinden tamamen çıkarılmasını istiyor."
Pekin yönetimi, Washington’un kendi teknolojileri üzerindeki sıkı ihracat kontrollerini ve Hollanda, Tayvan, Japonya ile Güney Kore gibi müttefiklerine yaptığı benzer baskıları bu yolla etkisiz kılmayı planlıyor.
Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, yaklaşık altı yıl önce yarı iletken sektöründe tam yeterlilik hedefini stratejik öncelik olarak belirlemişti.
En gelişmiş aşırı ultraviyole litografi (EUV) ekipmanını üretmeyi amaçlayan Shenzhen projesi, Şi'nin yakın çalışma arkadaşı ve Çin Komünist Partisi Merkezi Bilim ve Teknoloji Komisyonu Başkanı Ding Şueşiang tarafından bizzat denetleniyor.
Mevcut makinelerin sökülerek analiz edilmesi ve aracı firmalar üzerinden alınan parçalarla inşa edilen EUV prototipi, 2025 yılının başlarında tamamlanarak test aşamasına geçti.
Hükümet bu prototipi kullanarak 2028 yılına kadar seri üretime geçmeyi hedefliyor ancak sahadaki uzmanlar 2030 yılının daha gerçekçi bir tarih olduğunu değerlendiriyor.
Projenin teknik kadrosu, ASML'den yakın zamanda emekli olmuş ve hassas bilgilere sahip Çin kökenli mühendislerden oluşuyor.
Bu isimler, halen sektörde çalışanların tabi olduğu mesleki kısıtlamalara takılmadıkları için operasyonun en kritik parçası haline geldi.
Uzmanların kimlikleri, hem diğer çalışanların hem de eski kurumları olan ASML’nin durumu fark etmemesi için sahte isimlerle gizleniyor.
Öte yandan Çinli şirketler, ikinci el piyasasından topladıkları parçalarla önceki nesil derin ultraviyole litografi (DUV) makinelerini de güncellemeyi başardı.
Yapılan bu iyileştirmeler, yerli fabrikaların gelişmiş akıllı telefonlar ve yapay zeka birimleri için çip üretim kapasitesini şimdiden artırdı.