National Public Radio Muhabiri Peter Kenyon’un İran’la 5+1 ülkeleri arasında İstanbul’da yapılacak müzakereler öncesinde hazırladığı haber analizin çevirisini sunuyoruz.

İran’ın şüpheli nükleer programı üzerine yeni bir uzlaşma turunun tarihi gelecek ayın başları olarak belirlendi gibi. Ancak Amerika ve kilit Avrupa güçleri henüz açık bir ajanda belirlemiş değil. Ve İran’ın uranyum zenginleştirme programının son zamanlarda sıkıntıda olduğu konusunda ısrarcı raporlar var.

STEVE INSKEEP, sunucu:

İran önümüzdeki ay ABD’nin de dâhil olduğu 5+1’le nükleer programı konusunda görüşmelere yeniden başlayabilir. Batılı analistler, BM yaptırımları ve nükleer programdaki teknik sorunların İran’ı, liderlerinin kabul etmeye zahmet ettiğinden daha çok sıktığını belirtiyorlar.

Devamını NPR'den Peter Kenyon’dan dinliyoruz:

PETER KENYON: İran’ın delegeleri ile BM Güvenlik Konseyi’nin beş daimi üyesi ve Almanya’nın temsilcileri arasındaki nükleer program görüşmeleri bir yıldan uzun bir süredir durağandı. Önerilen tarih yaklaşsa bile, gündem kasvetli kalmaya devam ediyor. Obama yönetiminin konuşmak istediği temel şey –İran’ın devam eden uranyum zenginleştirmeleri- İranlı yetkililerine göre üzerinde durmaya zahmet edecekleri bir konu değil.

Son haberler, İran’ın zenginleştirme programını aksatan sorunlar üzerine odaklanıyor. Görünüşe göre, İran’ın kullandığı türden santrifüjleri hedeflemek için tasarlanmış Stuxnet adlı bir bilgisayar solucanı rapor edilmişti. Sonra Uluslar arası Atom Enerjisi Ajansı’nın bir raporu binlerce santrifüjün kısa bir süre için ansızın hat dışında kaldığını belirtti.

İran’ın nükleer şefi inkâr etse de analistler, bilgisayar virüsünün bunda rol oynamış olabileceği yorumunu yapmışlardı.

Londra’daki Uluslar Arası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü’nde nükleer silahların yayılmasını önleme konusunda deneyimli üye Mark Fitzpatrick, UAEA raporu kamuya duyurulmadan önceki bir röportajda santrifüjlerdeki sorunların birden fazla sebebi olabileceğini söylemişti. Fakat zenginleştirmenin temposunun ve etkinliğinin zarar gördüğünün kanıtları güçlü.

Sn. MARK FITZPATRICK (Londra’daki Uluslar Arası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü’nde nükleer silahların yayılmasını önleme meselesinde deneyimli üye): Eh, İran’ın zenginleştirme programının zorluklarla karşılaştığı kesin. Nedeni ise, işte bu, belli değil. Ama makineler arızalanmaya devam ediyor.

KENYON: Uluslar arası görüşmeciler, başka bir yerde üretilen, Tahran’daki bir tıbbi araştırma reaktörüne güç sağlayacak yakıt çubukları karşılığında İran’ı zenginleştirilmiş uranyumunun azami kısmından vazgeçirmenin yollarını aramışlardı.

Fitzpatrick, geçen seneki yakıt takası teklifinin artık cazip olmamasının sebebinin, İran’ın düşük oranda zenginleştirilmiş uranyum deposunun aksaklıklara rağmen sürekli büyümeye devam etmesi olduğunu söylüyor.

Sn. FITZPATRICK: Yani, velhasıl-ı kelam, İran programlarındaki muazzam ilerlemeyle böbürleniyor; ama aslında durum bu değil. Bazılarımız programın çaresizce sorunlara batıp kalacağını ummayı dilese de, durum bu da değil. Program, düşük oranda zenginleştirilmiş uranyum deposunu ayda yüz kilogramdan fazla miktarda artırmaya devam ederek beceriksizce ilerliyor.

KENYON: Bu tempoda, çoğu analist, diplomasi için daha önce düşünüldüğünden daha çok zaman olduğuna inanıyor. Fakat şimdiye kadar ABD veya müttefiklerinin, yaptırım baskısı ve ordu gücü tehdidinden başka bir diplomatik yaklaşım getirdiği de görülmüş değil.

İstanbul’da bulunan analist Alptekin Dursunoğlu, İran’ın içindeki tartışmaların Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad’ın davranışlarından duyulan hoşnutsuzluğu açığa çıkardığını belirtiyor. Ancak bunun da, Batı’nın, siyasi yelpazede destek bulmuş bir nükleer program konusundaki sert müzakere tarzına İran’ın duyduğu tepkiyle dengelendiğini söylüyor.

Sn. ALPTEKIN DURSUNOGLU (Analist): (Tercüman aracılığıyla) İran, nükleer silahlanmayı önleme anlaşması çerçevesinde Batılı güçlerle masaya oturmaya hazır. Fakat İran diyor ki: Bize sırf birtakım endişeleriniz olduğu için, sadece bizim bütün zenginleştirmeyi durdurmamız seçeneğiyle gelmeyin. Çünkü açık konuşmak gerekirse, bu endişeler bizi ilgilendirmiyor ve gerçeğe dayandıklarına da inanmıyoruz.

KENYON: Ancak İranlılar nükleer programlarının, aksi ispatlanana kadar masum sayılması gerektiğine inanırken, Batılı güçler –ve değişen derecelerde Rusya, Çin ve Hindistan-, asıl, bir nükleer silah elde etmeye çalışmadığını ispatlamanın Tahran’a kalmış olduğunu ileri sürüyor.

Analistler, şimdiye kadarki resmi yorumlara bakarak, uçurumun muhtemelen bir süre daha köprüsüz kalacağını belirtiyorlar.

Peter Kenyon, NPR Haber, İstanbul.

Çeviren: İkbal Zeynep Dursunoğlu