ABD ile Suudi Arabistan arasında gelecekte yapılacak herhangi bir güvenlik anlaşmasından elde edilecek çıkarların azalacağını kabullenin. İsrail ve Gazze arasındaki çatışma Washington'un Tel Aviv ile daha yakın ilişkiler kurma ve Riyad'ı Rusya ve Çin'in etki alanından uzaklaştırma çabalarını engellemiştir.
YDH- Batı Asya jeopolitiği ve ABD stratejileri üzerine kapsamlı yazılar yazan M.K. Batrakumar, The Cradle'da ''Dialing down expectations on a US–Saudi security pact'' başlığıyla yayınlanan makalesinde, Filistinlileri içeren daha geniş bir Batı Asya çözümü belirsizliğini korurken Suudiler'in İsrail'i dışarıda bırakan daha mütevazı bir B planını değerlendirdiğini vurguluyor; bu karmaşık jeopolitik ortamda yol almanın zorluklarının altını çiziyor ve beklentiye girilmemesi hususunda ilgilileri uyarıyor.
***
Amerika Birleşik Devletleri ile Suudi Arabistan arasında, krallığın İsrail ile uzlaşmasının önünü açabilecek, dönüm noktası niteliğinde bir güvenlik anlaşması ufukta görünüyor.
İki taraf, 1945'te kurulan ve uzun süredir devam eden 'güvenlik için petrol' anlaşmasının yerini alacak yeni bir anlaşmaya imza atmak istiyor. Ancak Başkan Franklin Roosevelt ve Kral Abdülaziz El-Suud arasındaki 80 yıllık anlaşmanın, değişen küresel güç dinamikleri ışığında zorluklarla karşı karşıya kaldığını ve bunun da bir zamanlar sağlam olan karşılıklı güveni sarstığını belirtmek gerekir.
Son on yıldaki Arap Ayaklanmalarının ardından Riyad ve Washington arasındaki geleneksel olarak güçlü olan bağlar gerilmiş, bu da arka iletişim kanallarının azalmasına yol açmıştır.
Güven eksikliği ve azalan ABD etkisinden kaynaklanan güvenilirlik endişeleri, bir zamanlar sağlam olan ittifakı aşındırmaya başladı. Üç önemli gelişme ABD-Suudi ilişkilerinin istikrarsızlığını gözler önüne serdi:
1. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Suudi Veliaht Prensi Muhammed bin Selman (MbS) arasında bir işbirliği olan OPEC+'ın kurulması ve daha bağımsız üretim politikalarının izlendiği yeni bir dönemin başlaması.
2. Riyad'ın çok kutuplu BRICS ve Şanghay İşbirliği Örgütü'ne (ŞİÖ) üye olma kararı, uluslararası ortaklıklarını çeşitlendirme yönünde bir değişimin sinyalini verdi.
3. Suudilerin İran ile ilişkileri normalleştirme hamlesi, Mart 2023'te Çin'in aracılık ettiği bir barış anlaşmasıyla somutlaştı.
Yenilenmiş bir ABD-Suudi ortaklığının raison d'être'i şüphe götürmez. Gazze'de 7 Ekim 2023'te yaşanan dramatik olaylar, Biden yönetiminin Filistin sorununun “kendi kendine çözüldüğü” ve tek ihtiyacın Suudi-İsrail normalleşmesi olduğu düşüncesini yerle bir etti.
Bunun yerine, Filistin meselesi bir kez daha Batı Asya güvenliğinin merkezine yerleşti ve Arap sokağında aldatmacaya, sahte empatiye ya da hayırsever bir aktör gibi davranmaya yer bırakmadı.
Eş zamanlı olarak İran, Direniş Ekseni'ni yükseltmek için kartlarını etkili bir şekilde oynayarak Körfez Arap rejimlerini tedirgin etti ve Biden yönetimine eski müttefikleriyle yeniden bağlantı kurma fırsatı yarattı.
Bölgedeki ateşkes çağrıları, Gazze'deki insani kriz ve Hamas'ın elindeki İsrailli esirlerin serbest bırakılması talepleri arasındaki bağlantı, Washington'un diplomatik çabalarda birincil arabulucu konumunu yeniden kazanmasını sağladı.
Bununla birlikte, bölgede ana etki unsuru olarak kendini yeniden tesis etmek ABD için istikrarsız bir yoldur. Bu süre zarfında hem Batı Asya'da hem de dünyada meydana gelen önemli değişiklikler bunu zorlu bir çaba haline getirmiştir.
Biden yönetimi tarafından benimsenen kapsayıcı yaklaşım, ilk olarak Donald Trump tarafından ortaya konan Abraham Anlaşmaları merkezli yeni ekosistemi teşvik etmektir.
Bu stratejinin kilit unsuru, daha kapsamlı bir siyasi çözümün temel taşı olarak bir İsrail-Suudi anlaşmasını öngörmeyi içeriyor. Beyaz Saray'ın amacı Gazze'nin yeniden inşasını kolaylaştırmak ve bir Filistin devleti kurarak İsrail'in Arap bölgesine entegrasyonunu kolaylaştırmaktır.
Bu aynı zamanda ABD'nin odağını Asya-Pasifik ve Avrasya'ya kaydırmasını sağlayacak, Çin'in yükselişini engelleyecek ve Moskova'nın küresel sahnede Çin'e stratejik destek sağlama kabiliyetini zayıflatacaktır.
Sağlam bir stratejiden ziyade, Washington'un giderek büyüyen varoluşsal zorluklar listesi göz önüne alındığında, yukarıda bahsedilenler nefes kesici derecede iddialı bir boş hayaldir: benzeri görülmemiş bir borç yükünün ağırlığı altındaki bir ekonomi; Rusya-İran-Çin ekseninin karşı stratejileri; Küresel Güney'de giderek daha fazla ülkenin uluslararası anlaşmalarında alternatif para birimlerini denemesiyle dünya ekonomisinde “dolarsızlaşma” tehdidinin güç kazanması.
Muhtemelen Amerika'nın aklındaki en önemli düşüncelerden biri, 22-24 Ekim'de Rusya'nın Kazan kentinde yapılacak olan BRICS zirve toplantısında Suudi Arabistan ve BAE'nin petrodolara yönelik eşgüdümlü bir saldırıdan uzak durmalarını sağlamaktır ki bu toplantının “dolarsızlaşma” sürecinde bir oyun değiştirici olması beklenmektedir.
Devlet Başkanı Xi Jinping ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin arasında bu ay Pekin'de yapılacak zirvenin önceliği uluslararası mali düzenin yeniden yapılandırılması olacak.
ABD Hazinesi tarafından 17 Nisan'da açıklanan son veriler Çin'in elindeki ABD Hazine tahvillerinin Şubat ayında 775 milyar dolara gerilediğini ve bir önceki aya göre 22.7 milyar dolar azaldığını gösterdi.
Global Times, “küçülmenin Çin'in döviz rezervlerinde yapısal bir ayarlamaya işaret ettiğini, ülkenin dış ödemeler dengesi ve ABD Hazine tahvillerinden elde edilen karlar gibi faktörlerden etkilendiğini” savundu. Ayrıca şu sonuca varmıştır:
Küresel çapta dolarsızlaşma eğiliminin başlamasıyla birlikte, birçok ülke altın varlıklarını arttırarak ve uluslararası ödemelerde yerel para birimlerini kullanarak rezervlerini çeşitlendirmeye hız vermiştir.
Çin'in altın rezervleri Mart ayı sonunda 72,74 milyon onsa ulaşarak aylık 160.000 onsluk bir artış göstermiş ve ülkenin bu varlıkta üst üste 17. ay artış kaydettiğine işaret etmiştir.
Rakamlar kendi adına konuşuyor. Yakın zamanda ABD medyasında yer alan bir yorumda da belirtildiği gibi:
BRICS tarafından hiçbir somut plan taahhüt edilmedi ya da ortaya konmadı, ancak bu fikrin dünya sahnesinde dile getirilmesi, ABD dolarının ticaretteki hakimiyetine karşı koymak söz konusu olduğunda kamuoyunda neyin tartışılabileceğine dair Overton penceresini değiştiriyor.
BRICS para birimi yakın bir zamanda ortaya çıkmayacak olsa da, bu fikir ortalıkta dolaşıyor ve artık saçma ve uçuk bir kavram değil.
ABD ile Suudi Arabistan arasındaki güvenlik anlaşması müzakereleri bugün ya Riyad'ın istediği gibi heyecanlı bir şekilde sona ermeye hazırlanıyor ya da en azından ABD'de Kasım ayında yapılacak seçimlere kadar (33 Senato ve 435 Temsilciler Meclisi üyesinin tamamı 5 Kasım'da seçilecek) bir yere bağlanmadan ilerleyebilir.
Üst düzey bir Suudi yorumcu “Gazze'deki savaşın arka planında tüm bölge ‘son rötuşları’ yapmanın eşiğinde. Bu, ya bazılarının yüksekten atlamasına ya da uçurumun kenarına koşmasına neden olacak bir anlaşmaya yol açabilir. Her iki durumda da ağır bir bedel ödeyecekler.”
Guardian'da bu hafta yayınlanan bir haberde, ABD ile Suudi Arabistan arasında güvenlik ve teknoloji paylaşımına ilişkin taslak anlaşmalar hazır olsa da, bu anlaşmaların İsrail ve Filistinlileri kapsayan daha geniş bir Batı Asya çözümüyle bağlantılı olması amaçlandığı için belirsizliğin devam ettiği belirtiliyor.
Başka bir deyişle, Başbakan Benjamin Netanyahu'nun Gazze'de kalıcı bir ateşkes ve bir Filistin devletinin kurulması gibi zor konularda ikna edilmesi gerekiyor. Ve Refah'a bir saldırı başlatırsa tüm bahisler kapanır.
Guardian, Suudilerin şimdi “İsraillileri dışlayan daha mütevazı bir B planı için bastırdığını” yazıyor.
Jeopolitik açıdan bakıldığında, sulandırılmış bir B planı Biden'ın diplomatları tarafından hala cazip bulunabilir çünkü “Suudi Arabistan'la, Çin ve Rusya'nın nüfuzunu uzak tutacak stratejik bir ortaklığı pekiştirecektir. [Ancak bırakın Kongre'yi, yönetimin bile böyle bir sonucu kabul edip etmeyeceği belli değil.”
Netanyahu'nun şu anda Suudilerle yapılacak bir normalleşme anlaşmasını “siyasi maliyeti nedeniyle geçilemeyecek bir mayın tarlası” olarak gördüğü kesin.
Sovyet söz yazarı Vasily Lebedev-Kumach'ın 1931'de yazdığı hicivli bir şarkının ünlü bir dizesi vardır ve kabaca şu şekilde tercüme edilir: ''Kağıt hayattaki en önemli şeydir / Hayatta olduğun sürece onu muhafaza et / Doğru dürüst bir kağıt olmadan, sadece bir böceksindir''
Merhum Mihail Gorbaçov, NATO'nun genişlemesi konusunda “uygun bir kağıt” talep etmediği için pişmanlık duyarak yaşadı. Suudi Veliaht Prensi Muhammed bin Selman, Gorbaçov'un pişmanlığını ibretlik bir hikaye olarak almalıdır.
