Golan Duvarı projesi yeniden gündemde

YDH- Aksa Tufanı, İsrail'in savunma stratejisindeki zayıflıkları ortaya çıkarmış ve fiziksel bariyerlerin tek başına güvenliği sağlayamayacağını göstermiştir. Suriyeli gazeteci Haydar Mustafa, The Cradle'da yayımlanan “Ayrılık mı Provokasyon mu?” başlıklı analizinde İsrail'in Suriye sınırı boyunca bir ayrım duvarı inşa etme girişimini inceliyor. Bu girişim, stratejik öneme sahip Golan Tepeleri'nde toprak kontrolü ve güvenlikle ilgili karmaşık meselelere dikkat çekiyor. Mustafa, duvarın sadece fiziksel bir bariyer olarak değil, aynı zamanda bölgeyi istikrarsızlaştırabilecek kışkırtıcı bir siyasi eylem olarak da hizmet ettiğini savunuyor.

Tel Aviv, ilk kez 2011 yılında duyurulan ve uzun süredir askıda olan bir projeye ilişkin girişimleri yakın zamanda yeniden canlandırdı: Suriye sınırı boyunca bir 'ayrım duvarı' kurulması. Bu eylem, Lübnan, Mısır, Gazze ve Batı Şeria sınırlarında inşa edilen benzer bariyerleri, yani algılanan tehditlere karşı koruma sağlamak üzere tasarlanmış bir dizi beton yapıyı yansıtmayı amaçlıyor. Dikenli tellerle kaplı ve gözetleme sistemleriyle güçlendirilmiş duvarlar, İsrail'in başta Suriye'nin Golan Tepeleri olmak üzere işgal ettiği bölgelerin etrafında güvenli sınırlar oluşturma çabasının bir parçası.

Golan'ın üçte ikisi 9 Haziran 1967'de ele geçirildi; daha sonra Aralık 1981'de İsrail, uluslararası normları açıkça hiçe sayarak ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin 497 sayılı kararını açıkça ihlal ederek bölgeyi tek taraflı olarak ilhak etti. BM kararı, güç kullanarak toprak kazanımının BM Şartı ve uluslararası hukuk uyarınca kabul edilemez olduğunu vurgulayarak İsrail'in Golan Tepeleri'ni ilhakını hükümsüz ve geçersiz saymıştır.

İsrail vatandaşlığının dayatılması, yerleşimlerin genişletilmesi ve bir ayrım duvarı inşa etmek için ayrılma bölgesini ihlal etme girişimleri de dahil olmak üzere İsrail'in Golan'daki tüm eylemleri bugün hala uluslararası hukukun açık ihlalleri olarak kabul edilmektedir.

Golan'ın stratejik önemi 

Golan Tepeleri Tel Aviv için hem askeri hem de ekonomik açıdan önemli bir stratejik değere sahip. Yüksek arazi, Suriye'nin derinliklerindeki faaliyetleri izlemek için bir görüş noktası sağlayarak potansiyel ya da algılanan tehditlere karşı stratejik bir tampon oluşturuyor. Dahası, Golan zengin bir su kaynağıdır; bölgenin su toplama havzası Ürdün Nehri'ni besler ve İsrail'in en büyük tatlı su rezervuarı olan Celile Denizi'ne katkıda bulunur. 

Verimli topraklar aynı zamanda tarım için de kullanıldığından ekonomik ve stratejik öneme sahip bir bölgedir. Bu faktörler, İsrail'in uluslararası muhalefete rağmen Golan Tepeleri üzerindeki kontrolünü sürdürme kararlılığına katkıda bulunuyor. İşgal ordusunun Güney Lübnan'daki sorunlu kara operasyonlarının ortasında, İsrail güçlerinin Suriye topraklarına baskınlar düzenlediğine dair medya haberleri ortaya çıktı. 

Ancak bu saldırılar, 1973'te kurtarılan Suriye toprakları ile işgal altındaki Golan arasında 'Bravo' ve 'Alfa' çizgileriyle belirlenen ayrılma bölgesinde hendekler ve beton bariyerler inşa etmekle bağlantılı ileri lojistik çalışmalar içindi. 11 Kasım 2024 tarihinde BM Ayrılma Gözlem Gücü (UNDOF) İsrail'in tampon bölgedeki “ciddi ihlallerinin” “bölgedeki gerilimi arttırma potansiyeli taşıdığı” uyarısında bulundu. Ancak 1974 tarihli bir anlaşma uyarınca bu tampon bölgeyi denetleyen UNDOF'un bu tür eylemleri caydırma gücü bulunmuyor ve rolü ihlalleri izlemekle sınırlı.

Associated Press (AP) tarafından yayınlanan uydu görüntüleri, işgal ordusu tarafından Alfa Hattı boyunca 7,5 kilometre boyunca uzanan, zırhlı araçlar ve tankların güvenliği sağladığı kapsamlı inşaat ve yol açma çalışmalarını doğruladı. 

Ayrılma anlaşmalarının yırtılıp atılması

Ekim 1973 Savaşı'nın ardından ateşkes düzenlemelerinin bir parçası olarak kurulan ayrılma bölgesi, gerilimi azaltmayı ve Suriye ile İsrail güçleri arasında bir tampon oluşturmayı amaçlıyordu. Bu niyetlere rağmen, İsrail'in son eylemleri bölgedeki statükoyu değiştirme arzusunu göstermekte ve ayrılma anlaşmalarının ruhunu etkili bir şekilde baltalamaktadır. Bu bölgede hendek ve bariyerlerin inşası sadece gerilimi arttırmakla kalmıyor, aynı zamanda Şam ve Tel Aviv arasındaki savaş durumunu da arttırarak gelecekteki müzakereleri daha da zorlaştırıyor.

İsrail'in mevcut önlemleri, Filistinlilerin ve Suriyelilerin Mecdel Şems'teki çiti aşmasının ardından 2011 yılında başlatılan tartışmalı bir projenin devamı gibi görünüyor. Plan ciddi bir tepkiyle karşılaştı ve Suriye savaşı sırasında yabancı destekli aşırılık yanlısı grupların ateşkes hattı boyunca uzanan bölgelerde kontrol sağlayamadığı 2014-2015 yıllarında kamuoyunda yeniden tartışılmaya başlandı. İşgal altındaki Golan'a bakan Kuneytra'daki Suriyeli Dürzi toplumu arasında zaten sevilmeyen, İsrail'den askeri, lojistik ve hatta tıbbi destek alan el-Kaide bağlantılı bu militanlar, İsrail için 'gelişmiş bir koruma duvarı' olarak görülüyordu. Bu militanların yenilgisi, bölgede Suriye kontrolünün yeniden tesis edilmesine ilişkin İsrail yönetimindeki 'paniğin' geri dönüşüne işaret ediyordu.

Aşırılık yanlısı grupların Suriye'nin güney bölgesinde kontrolü sağlamadaki başarısızlığı, İsrail'in sınırlarını güvence altına almak için vekillere olan bağımlılığını vurgulamaktadır. Bu militanların artık bir tampon görevi görememesi nedeniyle İsrail, güvenlik hissi sağlamak için fiziksel bariyerlere geri döndü.

Ancak, tünellerin ve diğer yöntemlerin bu fiziksel bariyerleri geçersiz kıldığı Gazze'den gelen direniş operasyonlarının tekrarlanan ihlallerinin gösterdiği gibi, 'ayrım duvarlarına' güvenmenin geçmişte etkisiz olduğu kanıtlanmıştır. Bu nedenle Golan'daki yeni duvar projesi, gerçek güvenlikle ilgili olduğu kadar güç gösterme ve kontrol sergilemeyle de ilgilidir.

Sahte bir güvenlik duygusu

Bu çabalara rağmen 2023 Aksa Tufanı, aşılmaz güvenlik duvarları yanılsamasını yerle bir etti. Geçen yılki sürpriz saldırı İsrail'in savunma altyapısındaki açıkları ortaya çıkararak fiziksel bariyerlerin tek başına güvenliği sağlamada yetersiz olduğunu açıkça gösterdi. Buna rağmen İsrail, Golan tampon bölgesi boyunca bir duvar daha inşa etmek için milyonlar harcamaya devam ediyor ve bunun Suriye topraklarından sızmaları önleme amaçlı olduğunu iddia ediyor.

Ancak İsrail'in Suriye'de ilerlediğine, Suriye topraklarında serbestçe hareket edebildiğine, vatandaşlarını kaçırabildiğine ve ayrılma bölgesindeki stratejik noktaları güvence altına aldığına dair bir medya anlatısı yaratma arzusu dile getirilmiyor. İsrail'in duvar inşasının psikolojik yönü göz ardı edilemez. İşgal devleti için bu bariyerler hem kendi halkına hem de uluslararası topluma sembolik bir egemenlik ve kontrol iddiası olarak hizmet ediyor.  

İsrail duvarlar inşa ederek, sahadaki gerçeklik farklı bir hikâye anlatsa bile, aşılmaz bir savunma hissi vermeyi amaçlıyor. Ayrım duvarları birçok yönden İsrail'in korkularının - demografik değişim korkuları, toprak talepleri korkuları ve ivme kazanan direniş hareketleri korkuları - fiziksel tezahürleridir. İsrail, Golan Tepeleri'ni stratejik ve demografik çıkarları açısından kritik olarak görüyor. Devam eden bariyer ve duvar inşası -gerçek bir güvenlik sağlamak bir yana- Suriye'nin güneyini kışkırtıp istikrarsızlaştırmayı ve gerilimi daha da körüklemeyi amaçlayan bir tırmanma olarak okunabilir.

Şam'ı savaşa çekmek

İsrailli yetkililer bölgesel karışıklık arzusunu açıkça dile getirmekte ve Suriye'nin güney bölgelerindeki gerilimi tırmandıran militan projeleri desteklemekten asla vazgeçmemektedir. Daha geçen ay İsrailli siyasetçi ve Knesset üyesi Avigdor Lieberman uyarıda bulundu:

“Suriye düşmanlarımız için lojistik üs olarak kullanılmaya devam ederse, Hermon Dağı'nın Suriye bölümünü ele geçiririz ve bir sonraki emre kadar da bırakmayız.”

İsrail'in son saldırıları ve inşaat çalışmaları, Suriye ile Lübnan Hizbullah'ı arasındaki lojistik yolların kesilmesinden Şam, Halep, Humus ve kıyı bölgelerindeki sivil alanların ayrım gözetmeksizin hedef alınmasına kadar Suriye'ye yönelik artan saldırganlığın daha geniş bir bağlamında değerlendirilmelidir. Ayrılma bölgesinde bir ayrım duvarı inşa edilmesi, daha önceki duvar projelerinin güvenliği sağlamadaki başarısızlığına rağmen Suriye'yi doğrudan bir çatışmaya kışkırtma çabalarının bir devamıdır.

Bu eylemlerin daha geniş jeopolitik sonuçları göz ardı edilemez. İsrail, Golan'daki varlığını sağlamlaştırarak ve Suriye ile gerilimi tırmandırarak Şam'ın bölgedeki Direniş Ekseni'ndeki müttefiklerine, çıkarlarını güvence altına almak için tek taraflı adımlar atmaya hazır olduğu mesajını etkili bir şekilde veriyor.

Direnişle karşılaşmak

Dolayısıyla 'Golan Duvarı' sadece fiziksel bir bariyeri değil, Batı Asya'yı daha derin bir çatışmanın içine çekme riski taşıyan siyasi bir ifadeyi de temsil ediyor. Asıl soru şu: yeni bir duvarın uygulanabilirliği ne durumdadır? Gazze, Batı Şeria ve Lübnan'da diğerlerinin başarısız olduğu yerlerde bu yeni bariyer başarılı olacak mı? İsrail'in yayılmacı taktikleri ve uluslararası hukuku hiçe sayması, bu önlemlerin İsrail'in güvenliğini gerçekten arttırıp arttırmayacağı konusundaki şüpheleri arttırıyor.

Golan Duvarı için yapılan son hamle İsrail'i istenmeyen bir çatışmaya sürükleyerek, Tel Aviv'in yeteneklerini ve planlarını henüz tam olarak anlayamadığı Batı Asya'nın zorlu Direniş Ekseni güçleriyle hesaplaşmaya zorlayabilir mi? Ve eğer Golan Duvarı bölgeyi İsrail ve ABD çıkarları doğrultusunda yeniden şekillendirmeye yönelik daha geniş bir planın parçasıysa, Suriye ve müttefikleri bu projenin gerçekleşmesine izin verecek mi?

Şam ve Direniş Ekseni'nin diğer üyeleri için asıl zorluk, ABD destekli İsrail ordusunun Tel Aviv'in devam eden işgalini ve yayılmacı politikalarını meşrulaştırmak için isteyebileceği bir sonuç olan doğrudan çatışma tuzağına düşmeden bu provokasyona nasıl karşılık verileceği olacaktır.

Çeviri: YDH