ABD ve “bölgesel ortakları”, Gazze’de ikinci aşama barış planı çerçevesinde Hamas’ı yönetimden çekilmeye ve silahsızlanmaya zorlamak için diplomatik ve askeri baskıyı devreye aldı.
YDH- Axios’un, iki ABD’li yetkili ve sürece doğrudan dahil olan bir Batılı kaynağa dayandırdığı haberine göre, ABD Başkanı Trump’ın Noel öncesinde “Gazze barış sürecinin ikinci aşamaya geçtiğini” açıklamayı ve “bölge için yeni yönetim yapısını” duyurmayı planladığını belirtti.
Trump döneminde Gazze’deki kırılgan ateşkesin, şu ana kadar ikinci dönemdeki “en büyük dış politika başarısı” olarak öne çıktığını iddia eden Axios’a göre, yönetim, savaşın yeniden başlamasını önlemek için ikinci aşamaya geçmek istiyor.
Ateşkes tamamen bozulmamış olsa da İsrail saldırıları sonrası 11 Ekim’den bu yana 366 Filistinli hayatını kaybetti.
Birinci aşamanın eksikleri
Birinci aşamanın önemli unsurlarından biri olan “Hamas’ın tüm canlı ve ölü esirleri serbest bırakması” neredeyse tamamlandı. Ölü bir esirin kalıntıları hâlâ iade edilmedi ve bir İsrail heyeti, perşembe günü bu kalıntıların geri alınması sürecini görüşmek için Katar ve Mısır arabulucularla bir araya geldi.
Axios, ABD baskısıyla, İsrail’in Refah sınır kapısını açmayı ve Filistinlilerin Gazze’den Mısır’a geçmesine izin vermeyi kabul ettiğini öne sürse de Filistinli gruplar ve siyasi-askerî güçler dün yaptıkları açıklamada, Gazze’nin güneyindeki Refah sınır kapısının iki yönlü açılması için uluslararası arabuluculara ve garantör ülkelere çağrıda bulundu.
Açıklamada, Şarm el-Şeyh Anlaşması ve BM Güvenlik Konseyi’nin 2803 sayılı kararında yer alan yükümlülüklerin uygulanması için baskının artırılması istendi ve İsrail’in tek yönlü açılma girişimlerinin kabul edilemez olduğu vurgulandı.
İsrail’in kontrolü ve insani kriz
İsrail’in Mayıs 2024’ten bu yana kapıdaki Filistin tesislerini kontrol altında tuttuğu, binaları tahrip ettiği ve sivillerin geçiş özgürlüğünü engellediği belirtilirken, bunun özellikle sağlık hizmetine erişimde ciddi insani sorunlar yarattığı vurgulandı. Yetkililer, Refah kapısının Ekim ayında yeniden açılmasının planlandığını ancak işgal makamlarının taahhütlerine uymadığını ifade etti.
Haberde, İsrail’in, Mısır ve ABD, Filistinlilerin karşı yönde geri dönüşünü sağlayacak güvenlik düzenlemelerini görüştüğü iddia edilirken, Mısır ise Refah kapısının tek yönlü açılması konusunda İsrail’le herhangi bir anlaşma yapıldığı iddialarını yalanladı.
Topraklardaki Hükümet Faaliyetleri Koordinatörlüğü, kapının önümüzdeki günlerde Gazze’den Mısır’a geçişler için açılacağını ve sürecin ateşkes anlaşmasına uygun şekilde, Mısır ve Avrupa Birliği gözetiminde yürütüleceğini duyurdu.
Axios, İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu’nun, Gazze anlaşmasının bir sonraki aşamasını görüşmek üzere ay sonuna kadar ABD’de Başkan Trump ile bir araya geleceğini kaydetti. Trump, pazartesi günü Netanyahu’ya yaptığı telefon görüşmesinde, onun Gazze konusunda “daha iyi bir ortak” olmasını beklediğini söyledi.
İkinci aşamanın tartışmalı unsurları
Anlaşmanın ikinci aşaması, “İsrail’in Gazze’den daha fazla çekilmesini, ‘Uluslararası İstikrar Gücü’nün (UİG) Gazze’ye konuşlanmasını ve Trump liderliğindeki Barış Kurulu dahil olmak üzere yeni bir yönetim yapısının yürürlüğe girmesini” içeriyor.
BM Güvenlik Konseyi yakın zamanda hem UİG’yi hem de kurulun yetkilerini onayladı. ABD yetkilileri, “uluslararası gücü ve Gazze için yeni yönetim yapısını kurma sürecinin son aşamalarında olduklarını ve bunu iki-üç hafta içinde hayata geçirmeyi umduklarını” bildirdi.
Bir Batılı kaynak, sürece doğrudan dahil olarak, “Tüm farklı unsurlar oldukça ilerlemiş durumda. Her şey yolunda gidiyor ve amaç, insanların tatil için ayrılmadan önce bunu duyurmak,” ifadelerini kullandı.
Yeni yönetim ve silahsızlanma planı
Yönetim yapısının tepesinde, yaklaşık 10 Arap ve Batılı liderin yer alacağı “Trump liderliğindeki Barış Kurulu” olacak.
Bunun altında, eski İngiltere Başbakanı Tony Blair, Trump danışmanları Jared Kushner ve Steve Witkoff ile Barış Kurulu’nda temsil edilen ülkelerden ek üst düzey yetkilileri içerecek bir “uluslararası yürütme kurulu” bulunacak.
Habere göre, “bir Filistin teknokrat hükümeti, yürütme kurulunun altında faaliyet gösterecek. 12–15 kişiden oluşacak bu hükümet, yönetim ve iş deneyimi olan, Hamas, Fetih veya diğer Filistin partileri ya da gruplarıyla bağlantısı olmayan kişilerden oluşacak.”
Doğrudan süreci bilen bir kaynak, “başlangıç listesinin 25 kişiyi içerdiğini ve bunların yaklaşık yarısının elendiğini” belirtti. “Bazı adayların halihazırda Gazze’de yaşadığı, diğerlerinin de geçmişte yaşamış olduğu ve yeni hükümette görev yapmak üzere geri dönecekleri” kaydedildi.
Kaynaklara göre, “ABD, İsrail, Filistin Yönetimi ve bölgedeki ülkelerle teknokrat hükümetin bileşimi konusunda nihai mutabakat sağlama aşamasında bulunuyor.
Öte yandan Endonezya, Azerbaycan, Mısır ve Türkiye dahil bazı ülkelerin UİG’ne asker göndermeye hazır olduğunu belirtildi.
Güç, şu anda İsrail ordusunun kontrol ettiği Gazze bölümüne konuşlanacak. ABD yetkilileri, bunun İsrail’in bu bölgelerden daha fazla çekilmesini sağlayacağını iddia etti.
Trump’ın planı, “UİG’nün teknokrat hükümetle yakın çalışmasını, İsrail ve Mısır ile koordinasyon içinde faaliyet göstermesini” öngörüyor.
Hamas’a baskı
Kaynaklar, “ABD, Katar, Mısır ve Türkiye’nin Hamas ile, grubun Gazze yönetiminden çekileceği ve silahsızlanma sürecine başlayacağı bir anlaşma üzerinde müzakere yürüttüğünü” belirtti.
Plan kapsamında, “Hamas önce ağır silahlarını bırakacak, ardından hafif silahlarını devre dışı bırakma sürecine başlayacak.”
Görüşmelere dahil Batılı kaynak, Mısır ve Katar’ın Hamas ile bir anlaşmaya varmayı umut ettiğini, ancak Netanyahu’nun böyle düşünmediğini aktardı. Kaynak, “Bibi şüpheci ama işe yaraması için şans vermeye kararlı.” dedi.
ABD ve arabulucular, “ikinci aşama anlaşmasının tüm unsurlarını, bölgedeki tüm ülkelerin onayıyla hazır hale getirmeyi ve ardından Hamas’ın kabulüne sunmayı” hedefliyor.
Batılı kaynak, “Denklem, İsrail Savunma Kuvvetleri’nin Gazze’den çıkması ve Hamas’ın iktidardan çekilmesi olacak.” ifadelerini kullandı.
Kaynak şöyle devam etti: “Büyük soru, Hamas’ın silahsızlanmayı kabul edip yeni hükümetin güç almasına izin verip vermeyeceği. Hamas doğrudan veya silahları aracılığıyla hükümette olamaz. Gerçek sınav önümüzdeki birkaç hafta içinde yaşanacak.”
Beyaz Saray’dan bir yetkili, Axios’a yaptığı açıklamada, Barış Kurulu ve Gazze barış planının ilerleyen uygulamalarıyla ilgili duyuruların önümüzdeki haftalarda yapılacağını bildirdi.
Beyaz Saray yetkilisi, “Trump yönetimi ve ortaklarımız, Gazze ve bölgeye güvenlik ve refah sağlayacak Başkan Trump’ın tarihi 20 maddelik planını hayata geçirmek için yoğun şekilde çalışıyor.” ifadelerini kullandı.
