Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve arkadaşlarının 19 Mayıs 2024’te geçirdikleri helikopter kazası sonucu hayatlarını kaybetmesi sürpriz oldu. Muhtemelen en kötümser insanlar bile böylesi bir olayı öngöremezdi. 

Ancak olan oldu ve sonuç itibariyle anayasanın 131. Maddesi uyarınca erken seçimlerin 28 Haziran’da yapılması kararkaştırıldı.

Çok farklı kişiler ve gruplar bu seçimler için yarışa girdi. Farklı niteliklere ve geçmişlere sahip adaylar şunlar:

Dr. Muhammed Bakır Galibaf, halen meclis başkanlığı görevinde bulunuyor.

Dr. Mesud Pizişkiyan, eski sağlık bakanı ve halen parlamentoda milletvekili.

Dr. Said Celili, diplomat ve bir dönem 5+1 grubuyla yapılan nükleer müzakerelerde İran heyetine başkanlık etti.

Dr. Ali Rıza Zakani, halen Tahran belediye başkanı olarak görev yapıyor, eski milletvekili.

Dr. Emir Hüseyin Gazizade Haşimi, halen cumhurbaşkanı yardımcısı.

Hüccetulislam Mustafa Purmuhammedi, daha önce içişleri bakanlığı ve adalet bakanlığı yaptı.

Bu seçimlerde aktif olarak yer alan üç siyasi gruba da ayrı ayrı kısaca değinmek gerekiyor. 

1- Cebhe-yi Islahat (Reform Cephesi): Tüm partileri, siyasi grupları, toplulukları ve meslek örgütleriyle birlikte Dr. Muhammed Pizişkiyan’ı destekliyorlar. Reform Cephesi ve bileşenleri kültürel ve ekonomik açıdan aşırı liberal görüşlere sahip. Dış politikada Batı ile özellikle de Amerika’yla yakın ilişkileri savunuyorlar. Daha önceki cumhurbaşkanları Seyyid Muhammed Hatemi ve Hasan Ruhani bu görüşlerde hala ısrar ediyor. 

Elbette Dr. Mesud Pizişkiyan, kişisel olarak ciddi bir anti emperyalist duruşa sahip. O, beş dönem mecliste milletvekilliği ve Muhammed Hatemi’nin cumhurbaşkanlığı döneminde de sağlık bakanlığı yaptı. 

Reform Cephesi, Mir Hüseyin Musevi’nin 2009’daki seçim yenilgisinin ardından seçim sonuçlarına itiraz etti. Birkaç ay süren gösterilerin ardından birkaç yıl seçim sandıklarına küstü ve seçilerden uzak durdu.

2- Cephe-yi Payidari (Kalıcılık Cephesi): Bu grup da Dr. Said Celili’yi destekliyor. Bu grup dindarların ve sertlik yanlısı din alimlerinin desteğine sahip. 

İmam Sadık Üniversitesinden siyaset bilimi alanında doktorası bulunan Dr. Said Celili, diplomatlık, dışişleri bakan yardımcılığı yaptı. O, Mahmud Ahmedinejad’ın cumhurbaşkanlığı döneminde Batılı ülkelerle yapılan müzakerelerde baş müzakereci olarak İran’ın nükleer haklarını savundu. Bir dönem de Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi genel sekreterliği görevinde bulundu.

3- Üçüncü grup olarak halen meclis başkanlığı yapmakta olan Muhammed Bakır Galibaf’ın taraftarlarını sayabiliriz. Galibaf, ‘Kutsal Savunma’ döneminde Devrim Muhafızları Ordusu komutanlarından biriydi. Tahran Üniversitesinden coğrafya alanında doktora yaptı. Devrim Muhafızları Ordusunda hava kuvvetleri komutanlığı, Emniyet genel müdürlüğü ve 12 yıl boyunca Tahran belediye başkanlığı Galibaf’ın kariyer geçmişindeki diğer görevleri oldu. O, yolcu uçağı pilotluğunu hala sürdürüyor ve boş zamanlarında ticari uçuşlar yapıyor. 

Çok yoğun bir kariyer geçmişi olan Galibaf, uluslararası alanda da oldukça tanınan bir isim. Tahran belediye başkanlığı yaptığı dönemde dünyanın 800 kentinin belediye başkanları arasında en başarılı başkan olarak seçilmişti. O, İran’ın komşularıyla siyasi ve ticari ilişkileri konusunda oldukça tecrübeli bir kişi.

Şu anki tahminlere göre önümüzdeki cumhurbaşkanlığı seçiminde asıl rekabet bu üç grup arasında yaşanacak.  

Diğer adaylar Emir Hüseyin Gazizade Haşimi, Ali Rıza Zakani ve Mustafa Purmuhammedi, halk arasında sınırlı bir desteğe sahip olabilecek.

Şu an sahadaki şartlar, önümüzdeki seçimin Mesud Pizişkiyan, Muhammed Bakır Galibaf ve Said Celili arasında geçeceğini gösteriyor.

Said Celili, toplumun dindar kesimlerini yanına çekebilir; ancak hem Pizişkiyan ve hem de Galibaf, toplumun gri kesimlerinin hatta teknokratların desteğini de kazanabilir. 

Öte yandan Pizişkiyan’ın reformcuların tek adayı olması onun seçilme şansını arttırıyor. Oyların bölünmüş olması ve Celili ile Galibaf’ın ittifak yapmasının imkan dahilinde olmaması sebebiyle seçimlerin ikinci tura kalması büyük bir ihtimal olarak gözüküyor.

İkinci tura da Galibaf ile Pizişkiyan’ın kalacağı tahmin ediliyor.