Suudi Arabistan Kralı Abdullah bin Abdulaziz’in 2014’ün son gününde hastaneye kaldırılması, 2015 yılında Suudi yönetiminde yaşanabilecek değişimlerin gündeme gelmesine neden oldu.

Ağır solunum yetmezliği nedeniyle suni solunum cihazına bağlanan 92 yaşındaki Abdullah bin Abdulaziz’in biyolojik hayatı bir süre daha devam edecek olsa bile siyasi hayatının fiilen sona erdiği düşünülüyor.

Kral Suud, Faysal, Halid ve Fahad’ın ardından Suudi Arabistan’ın 5. Kralı olan Abdullah’ın ardından kimin kral olacağı ve Suudi yönetiminin nasıl bir değişim geçireceği şu an bölgenin en önemli gündemlerinden biri olarak gözüküyor.

Suudi Arabistan’ın şimdiye kadar, krallık rejiminin kurucusu Kral Abdulaziz’in (1873-1953) çocukları tarafından yönetildiği ve yeni kralın da Abdulaziz’in vasiyeti doğrultusunda belirlendiği düşünüldüğünde Abdullah sonrasına ilişkin bir belirsizlik yokmuş gibi gözükebilir.

Çünkü Kral Abdulaziz’in vasiyeti ile kurulan sistem doğrultusunda Abdulaziz’in 25. çocuğu olan Salman bin Abdulaziz, 2012’de ölen Naif bin Abdulaziz’in yerine veliaht olarak tayin edilmişti.

Dolayısıyla Kral Abdullah’ın ölmesi ya da sağlık şartlarından dolayı ülkeyi yönetemeyecek hale gelmesi durumunda 79 yaşındaki Salman bin Abdulaziz’in Suudi Arabistan’ın yeni kralı olması bekleniyor.

Ancak Suudi yönetimine yakın kaynaklardan sızan haberler Kral Abdullah’tan sonra şartları zaten önceden belirlenmiş olan sistemin hiçbir farklılık olmadan kesintisiz devam edeceğini şüpheli kılıyor.

Kral Abdullah sonrası için halen ciddi bir taht mücadelesi olduğu ihtimalini güçlendiren en önemli veri Veliaht Prens Salman bin Abdulaziz’in şahsıyla ilgili.

Veliaht olmadan önce Mekke Valiliği yapan Prens Salman, Kral Abdullah’ın üvey kardeşi.

Veliaht olduktan sonra Savunma Bakanlığına atanan Prens Salman’ın Bahreyn’e yönelik askeri müdahalede ve Tunus’un devrik Cumhurbaşkanı Zeynelabidin bin Ali’nin Suudi Arabistan’a getirilmesinde belirleyici olduğu söyleniyor.

Ancak hem Batılı kaynaklara hem de Arap basınında yer alan haberlere göre güçlü ve etkili bir lider görüntüsü veriyor olsa da Prens Salman ciddi şekilde hafıza sorunları yaşıyor. Kendisiyle ikili görüşmeler yapanların ifadesine göre Prens Salman konuşmaya başladıktan birkaç dakika sonra konunun bağlamından kopuyor ve alakasız şeyler söylemeye başlıyor.

Prens Salman’ın hafızasıyla ilgili bu rahatsızlığına dikkat çekenlere göre halen kral olan Abdullah’tan sonra Abdulaziz’in en büyük oğlu olmasından dolayı veliaht ilan edilmiş olsa da Salman krallık yapmaya uygun değil.

Kral Abdullah’ın kendisinden ve Salman’dan sonra Abdulaziz’in hayatta kalan son oğlu olan Mukrin’i veliaht yardımcılığına ataması, Abdullah’ın da aslında Salman’ı krallığa layık bulmadığının göstergesi sayılıyor.

Suudi kraliyet ailesiyle ilgili iki kitabı bulunan Simon Henderson’a göre şu an Suudi Arabistan’da veliahtlığın 69 yaşındaki Mukrin’e bırakılması için bir iktidar savaşı yaşanıyor.[1]

Suudi yönetimi ile ilgili çoğunlukla doğru çıkan ifşaatlarıyla tanınan Suudi sosyal medya fenomeni ‘Müctehid’ ise kralın hastaneye kaldırılmadan önce Kraliyet Divanı Başkanı Halid et-Tuveycri’ye ölümünden sonra şu adımları atması talimatını verdi.

-Prens Salman’ın veliahtlıktan azledilmesi ve Prens Mukrin’in veliaht olarak atanması.

- Kral Abdullah’ın ölümünden sonra Prens Mukrin’in Suudi Arabistan’ın yeni kralı olarak ilan edilmesi.

- Kral Abdullah’ın oğlu Prens Mat’ab’ın, Mukrin’e veliaht olarak tayin edilmesi.[2]

Suudi kraliyet geleneği açısından Abdulaziz’in hayatta kalan bu son iki oğlundan başkasının krallık şansı bulunmuyor.

Ancak Salman’dan veya Mukrin’den sonra torunlar dönemi başlayacağı için Abdullah sonrası geçişin kimle olacağı büyük önem taşıyor.

Çünkü Salman veya Mukrin’den sonra Abdulaziz’in oğlu kalmayacağı için Suudi yönetiminin ailedeki en büyük oğlu kral yapan geleneği içerisinde krallığın geleceği Salman’ın ya da Mukrin’in oğullarına kalmış olacak.

Salman’ın kral olması durumunda kendisinin özel kalem müdürlüğünü yapmakta olan oğlu Muhammed’i veliaht tayin edeceği öne sürülüyor.

Ancak Müctehid’in dediği doğru ise Kral Abdullah gelenek icabı veliaht olarak tayin ettiği Salman’ı azledip Mukrin’i kral yaparak aslında kendi oğlu Mat’ab’a krallık yolunu açmaya çalışıyor.

Çünkü eğer Mukrin, krallık karşılığında Abdullah’ın oğlu Mat’ab’ı veliaht olarak atamayı kabul etmişse, en büyük oğlun veliaht olması geleneği doğrultusunda Mat’ab’dan sonraki krallar Abdullah’ın ailesinden olacak.

Böylece Kral Abdullah da ölmeden önce yaptığı bu operasyonla krallığın üvey kardeşlerinin ailesine geçmeden kendi ailesinde kalmasını sağlamış olacak.

Abdulaziz’in oğulları döneminin Salman’la mı Mukrin’le mi kapanacağı şimdilik belirsiz; ancak Suudi Arabistan’da torunlar döneminin çok sert rekabetlerle geçeceğinden kimsenin kuşkusu yok.

Suudi Arabistan’ın geleceğinde etkili olması beklenen güçlü torunlardan bazıları şunlar:

Prens Mat’ab bin Abdullah: Kral Abdullah’ın oğlu ve halen Ulusal Muhafız Bakanlığı görevinde bulunuyor.  

Muhammed bin Naif: Salman’dan önce veliaht olan Naif bin Abdulaziz’in oğlu halen içişleri bakanlığı görevinde.

Turki el-Faysal: Eski Kral Faysal bin Abdulaziz’in oğlu. ABD’de büyükelçilik ve İstihbarat servisi başkanlığı yaptı.

Velid bin Tallal: Abdulaziz’in Tallal adlı oğlu ile Lübnan’ın bağımsızlıktan sonraki ilk başbakanı olan Riyad Salih’in kızı Muna Salih’in evliliğiyle 1955’te doğdu. Arap dünyasının en zengini olarak bilinen Velid bin Tallal, Forbes tarafından 2013’te yayımlanan dünyanın en zengin adamları listesinde 20 milyar dolarlık servetiyle 26. sırada yer aldı. Şu sıralar medya ile ilgileniyor ve çok yakında Bahreyn’de bir medya imparatorluğu kuracağından söz ediliyor.

Bender bin Sultan: Naif bin Abdulaziz’den önceki Veliaht Prens Sultan bin Abdulaziz’in oğlu. Çok uzun yıllar ABD büyükelçiliği yaptı. ABD’deki Cumhuriyetçilerle ve özellikle de Bush ailesiyle samimi dostluğu ile tanınıyor. Son olarak yaptığı istihbarat servisi başkanlığından 2014 yılının nisan ayında azledildi.

Kral Abdullah’tan sonra 79 yaşındaki Prens Salman’ın mı yoksa ‘Müctehid’in dediği gibi Abdullah’ın son dakika müdahalesi ile 69 yaşındaki Prens Mukrin’in mi kral olacağı şimdilik belirsiz.

Ancak hangisi kral olursa olsun Suudi Arabistan’da Abdulaziz’in oğulları döneminin kapanmakta, torunlar döneminin başlamakta olduğu söylenebilir.

Suudi Arabistan’da hangi torunun daha belirleyici hale geleceği ise büyük ölçüde Amerika’nın bölgedeki önceliklerine bağlı gözüküyor.

 

---

[1] Simon Henderson, Washington Institute. 31 Aralık 2014. Saudi King in Hospital: Succession Crisis Looms http://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/saudi-king-in-hospital-succession-crisis-looms

[2] YDH. 31 Aralık 2014. Kral Abdullah, ölmeden önce darbe mi yapacak? http://www.ydh.com.tr/HD13519_kral-abdullah-olmeden-once-darbe-mi-yapacak-.html