Amerika’nın Şam Büyükelçisi William Roebuck’ın 2006 yılında yazdığı ve WikiLeaks tarafından yayımlanan gizli belge 2011’deki Suriye krizinin arka planına ışık tutuyor.
YDH- Dönemin Amerika’nın Şam Büyükelçisi William Roebuck, 13 Aralık 2006’da yazdığı ve Amerikan hükümetine bağlı çok sayıda kurum ile İsrail’e de gönderdiği belgede, Suriye hükümetinin devrilmesi veya zayıflatılması için önerilerde bulunuyor.
WikiLeaks’ta yayımlanan gizli belgede Suriye’de mezhep kışkırtıcılığı için Suudi Arabistan’la işbirliğinin arttırılması, Kürtlerin kışkırtılması ve Suriye’nin yalnızlaştırılması gibi somut önerilerin 2011’de pratik olarak uygulandığı anlaşılıyor.
Şu an Amerika’nın Bahreyn Büyükelçiliğini yapan William Roebuck’ın 2006'da kaleme aldığı belgede şunlar belirtiliyor:
1- Özet:Suriye Arap Cumhuriyeti hükümeti 2006 yılını ulusal ve uluslararası alanda 2005’e göre güçlenerek bitirdi. İkili veya çoklu baskılar Suriye’yi etkileyebilse de rejim bu baskıya karşı bağışıklığı olan küçük bir hizbe dayanıyor.
Yine de Beşşar Esed’in artan özgüveni ve bu küçük hizbe dayanması onu -bize fırsatlar sunacak- hatalar yapmaya, yanlış politikalar uygulamaya ve duygusal tepkiler vermeye itebilir.
Örneğin, Hariri davası ile ilgili ve Khaddam [Suriye’nin eski Cumhurbaşkanı Yardımcısı olan ve 2005 yılında Paris’e kaçan Abdulhalim Haddam kastediliyor. YDH] ve Ulusal Kurtuluş Cephesi [Abdulhalim Haddam ile Müslüman Kardeşler örgütünün kurduğu rejim karşıtı örgüt. YDH] hakkında saydamlık kararı mantıksızdı. Ek olarak Beşşar için imajı ve uluslararası alanda nasıl tanındığı kararlarına etki eden bir unsur.
Bizce Beşşar’ın zayıflıkları belirsiz sorunlara karşı tepki verme şekli, teorik ve pratik olarak, ekonomik reform girişim ve eski düzen arasındaki sorun, yozlaşmış kurumla, Kürt sorunu ve artan radikal İslamcı akınının rejime potansiyel tehdidi gibi.
Bu metin bizim bu zayıflıklar ve ilgili önerilerimizi, Birleşik Devletler hükümetinin kullanabileceği yükselen fırsatları özetliyor. Bu öneriler ayrıntılandırılmalı ve gerçek girişimler yapılmalı, bu fırsatları değerlendirmek için hazır olmalıyız.
Önerilerimizin çoğu kamu diplomasisi ve Beşşar’ın yakın çevresine doğrudan mesajlar verme yoluyla içerden etki etmenin altını çiziyor.
Özetin sonu.
‘Suriye’de güvenlik zaafiyeti yaratacak girişimler çıkarımıza olacaktır’
2- 2006’nın sonu gelirken Beşşar son iki yıldan daha güçlü hale geldi. Ülke ekonomik açıdan istikrarlı, iç muhalefet zayıf ve sinmiş, bölgesel olaylar Şam açısından kendi lehine gelişiyor.
Bununla beraber eskiden beri süregelen bazı sorunlar ve potansiyel meseleler Beşşar’ı ve yakın çevresini baskı altına almak için kullanılabilir. Rejimin karar mekanizması Beşşar ve yakın çevresinin elinde. Bunlar genellikle kıt ve taktiksel açıdan başarısız kararlar alıyorlar hatta bazen duygusal yaklaşımlar sergiliyorlar. Beşşar’ın küresel olarak alaya alınmış 15 Ağustos konuşması gibi.
Rejimin Lübnan konusundaki mantıksız fikirleri rejimi baskılamak için kullanılabilecek zayıflıklardan biri. Beşşar’a dengeyi kaybettirecek ve ülkesinde güvenlik zaafiyeti ortaya çıkaracak girişimler çıkarımıza olacaktır; çünkü tecrübesizliği ve dar karar mekanizması ekibi onu diplomatik hatalar yapmaya itecektir.
Bu da onu hem yurt içinde hem de bölgede güçsüzleştirecektir. Yapacağı hataları öngörmenin zor olması bir yana bunların çok çeşitli yararları var, bu hatalar yapılıp fırsatlar ortaya çıktığında bunları kullanıp doğrudan rejimin davranışlarına etki etmek için, hızla hareket etmeye hazır olmalıyız.
3-Aşağıda potansiyel zayıflıklar ve bunlardan faydalanma yolları özetleniyor;
Hariri soruşturması ve mahkeme: Hariri soruşturması ve Lübnan mahkemesinin tavrı Suriye hükümetini rahatsız etti ve sert tepkiler vermesine neden oldu. Mantıken rejim Suriyeli yetkililerin mahkemeye davetini onaylayarak üzerindeki şüpheyi kaldırabileceğini hesaplamalıydı; ama Beşşar için Suriye’nin onuru ve uluslararası şanı her şeyden önemli gibi görünüyor.
Suriye’nin Lübnan’da baskın rol oynamaya yönelik duygusal eğilimi kırılgan durumlar ortaya çıkarıyor ki biz mahkeme formalitelerini beklemeksizin bu durumdan yararlanmaya çalışmalıyız.
Önerilen girişim:
Soruşturma bilgilerini Beşşar’ı kişisel olarak hedefe koyacak şekilde ifşa etmek ve onu mantıksız davranışlara sevk etmek... Rejimin uluslararası tetkik ve Brammertz suçlamaları ile ilgili derin korkuları var. Ekim 2005 de Mehlis suçlamaları Beşar’ın yakın çevresinde ciddi gerilimlere sebep oldu. Ailesi yanında duruyor olsa da, ayrılıklar yüzeye yakın duruyor olabilir.
Tahran ile İttifak:Beşşar, İran ile artan işbirliği gölgesinde ince bir çizgide yürüyor. Suriye’yi, Pers ve köktenci Şia çıkarlarına destek veriyor imajı yaratarak, Arap komşularından koparmadan İran’dan zaruri desteğini elde etmek istiyor.
Beşşar’ın Tahran’daki Ahmedinejad, Talabani toplantısına kayılmayıp Dışişleri Bakanı Muallim’in Irak gezisine katılma kararı onun İran’la ittifakı ve Arap dünyası arasındaki hassas dengesinin bir yansıması olarak görülebilir.
ABD maslahatgüzarı, Suriye’de mezhep kışkırtıcılığı için Suudilerle işbirliği yapılmasını öneriyor
Önerilen girişim:
Sünnilerin İran etkisi ile ilgili endişelerini kışkırtmak: Suriye’de, İran’ın Şiilik propagandası yapması ve fakir Sünnileri kendi inancına devşirmesi ile ilgili endişeler mevcut.
Durum bazen abartılıyor olsa da, Sünni toplumda bu endişe İran’ın ülkelerinde cami inşasından iş kollarına uzanan geniş ve büyüyen etkisini görmenin bir üzüntüye neden olduğunu gösteren unsurlardan biri.
Buradaki Mısır elçiliği Suudi elçiliği ve ileri gelen Sünni liderler bu İran etkisine odaklanmış durumdalar, biz de meseleyi halka indirgemek için bu hükümetlerle daha yakın işbirliği yapmalıyız.
Yönetim içinde çatışma yaratma önerisi
Beyin takımı: Diyebiliriz ki rejim, Esad ailesi tarafından kontrol ediliyor ve Beşşar’ın anne tarafının da (Makhluf’lar) az da olsa etkisi var ve bunların giderek yolsuzluğa bulaştığı biliniyor.
Aile, rejimin önde gelenleri ve Aleviler de kendi aralarında mücadelelere kan davalarına ve rejim karşıtı komplolara karşı bağışıklık sahibi değiller.
Geçtiğimiz yıl Makhluf’lar da dahil olmak üzere rejimin önde gelenlerinden bazıları Beşşar sonrası dönemi konuşmak için bize yaklaştı ki bu da iddiamızı kanıtlıyor. Yolsuzluk ise Beşar’ın beyin takımı için daha güçlü bir fitne unsuru, bunlar rüşvete ve kendi aralarında çekişmeye batmış kişilerdir.
Örneğin yaygınca bilinen o ki Mahir Esad yozlaşmış ve iflah olmaz bir şahıs. Öyle ki diğer aile üyeleri veya başkalarıyla mücadelede acıması ve tereddüdü yok. Ayrıca Alevi toplumunun da Sünnilerin tekrar gücü ele geçirirse alacakları intikamdan ciddi bir korkuları var.
Önerilen girişim:
Hedef göstermeler: Suriye toplumunun genelinde rejim üyeleri ve yakınlarına karşı uygulanacak yaptırımlar hoş karşılanır.
Yapılacak hedef göstermeler beyin takımın arasındaki bağı zayıflatacak şekilde olmalı tersine aralarındaki çatlakları kapatıp onları birbirine yaklaştırmamalı.
Şevket’in [Beşşar Esed’in eniştesi ve Askeri İstihbarat Servisi Başkanı Asıf Şevket kastediliyor/YDH] hedef gösterilmesi onu öfkelendirdi ve buradaki iş çevrelerinde ciddi tartışmalara yol açtı.
Yolsuzluğa karşı toplumsal tepki sönmeye meyilli olsa da beyin takımı arasında yankı buluyor. Topluma daha önceki hedef göstermelerimiz hatırlatacak yollar aramalıyız.
Khaddam Faktörü: Khaddam rejimin iskeletinin nerde saklı olduğunu biliyor ve bu da Beşşar’ın Suriye’de onu destekleyen herkese karşı olan orantısız öfkesini körüklüyor.
Beşar’ın kendisi ve rejim, Khaddam ile ilgili her haberi duygusal bir yaklaşım ve şiddetli bir ilgi ile takip ediyor. Rejim Khaddam’ı ağılayanArap devletlere veya onu medya organlarında konuşturanlara, kendini bitirici aşırı tepkiler veriyor.
Önerilen girişim:
Suudileri ve diğerlerini, Khaddam’ın rejimin kirli çamaşırlarını dökmesine yardım etmeleri için desteklemeliyiz. Bunun sonucunda rejimin kendini Arap komşularından daha da izole edecek tepkiler vermesini umabiliriz.
Asker ve polis arasında bölünme: Beşşar, asker ve polis içinden gelebilecek saldırılara kar sürekli olarak korunuyor. Ayrıca Khaddam ve Rıfat Esed gibi eski rejim unsurlarına sadık olabilecek üst düzey yetkililer konusunda da gergin.
Beyin takımı yolsuzluk meselesinden payına düşeceğine odaklanmış durumda. Beşşar’ın önde gelen rüşvet alıcılara karşı hamleleri arttı ve güvenlik güçlerini de kapsayacak şekilde genişledi.
Önerilen girişim:
Dedikoduları ve dış müdahale sinyallerini teşvik:Rejim darbe girişimisöylentileri ve asker, polis içindeki rahatsızlık konusunda çok hassas.
Mısır ve Sudi Arabistan gibi bölgesel müttefiklerimiz Khaddam ve Rıfat ile toplanmak için teşvik edilmeli ve toplantı içeriği uygun şekilde sızdırılarak rejime dış müdahale sinyali gönderilmeli.
Bu azınlık rejiminin paranoyasını ve kendini bitirici aşırı tepkiler verme olasılığını artıracaktır.
Reformculara karşı Baasçılar ve elitler:Beşar istikrarlı şekilde ekonomik reform girişimlerini sürdürüyor ve bunu Suriye’ye kendi mirası olarak görüyor.
Bu zayıf girişimler gurbetteki Suriyelileri ülkeye geri getirip yatırımlar yapmaya yeterken sahte bir özgürlük artışı görüntüsü sunuyor.
Topluma Beşşar’ın reformlarını sorgulatacak ve bunların örtülü bir adam kayırma olduğunu düşündürecek yollar bulmakhem Esed’i küçük düşürür hem de bu reformlarla meşruiyet kazanmasının önüne geçilir.
Esed ailesinin yolsuzluklarını ifşa etmek de aynı işi görecektir.
Önerilen girişim:
Reformları başarısız göstermek:Reformları başarısız göstermek özellikle 2007 seçimlerine doğru,Beşar’ı hem küçük düşürür hem de meşruiyet kaybettirir. Aynı zamanda Suriye’nin cılız reformlarını diğer Ortadoğu ülkeleriyle kıyaslamak da Beşşar’ı küçük düşürüp sinirlendirecektir.
Ekonomi:
Daima zayıf olan Suriye ekonomisi üniversite mezunlarının sadece yüzde ellisine iş sağlayabiliyor.
Petrol ihracatın %70’ini hükümet gelirinin %30’unu karşılıyor, üretimi düşüşte. 2010’dan itibaren Suriye’nin petrol ithal eden bir ülke olması bekleniyor.
Birkaç uzman Suriye hükumetinin bu ekonomik dalgalanmayı başarıyla yönetebileceğine inanıyor.
Dış yatırımları, özellikle Körfez’den gelenleri, vazgeçirmek:
Suriye iki yıldır dış yatırımlardan faydalandı. En önemli yatırımlarsa şüphesiz Körfez’den geldi.
Kürtleri kışkırtma tavsiyesi
Kürtler: En organize ve en cüretkar politik muhalefet ve sivil toplum kuruluşları etnik bir azınlık olan Kürtler arasında ki bunlar Suriye’nin kuzeyi, Halep ve Şam’da yoğunlaşmış durumdalar.
Bu grup diğerleri cüret edemezken şiddetli eylemler yapmaya niyetli. Beşşar’ın kafasında Kürt sorunu ile alakalı baş gösteren birkaç tehdit var.
Şöyle ki bizim Savunma Ataşemiz mayıs 2006 da Suriye askeri istihbaratı tarafından protesto edilmek için çağrıldı. Suriye’de Kürtlere askeri eğitim ve silah sağladığımızı düşünüyorlar.
Kürt şikayetlerini öne çıkarmak:
Medyada Kürt şikayetlerini öne çıkarmak, insan hakları ihlallerini ön plana çıkarmak rejimin Kürtler konusundaki endişelerini kızıştıracaktır.
Kürt bölgesindeki ekonomik zorluklara odaklanmak, rejimin uzun süredir vatandaşlık vermediği 200.000 Kürt...
Bu iş dikkatlice yürütülmeli, bu mesele göze batarsa çoğu Arap olan -Kürtlerin nihai hedefi konusunda şüpheli- muhalefeti birleştirmek için engel olabilir.
Suriye’yi üs olarak kullanan radikal unsurlar:
Suriye hükümeti el-Kaide bağlantılı gruplara karşı girişimlerde bulunurken, radikal unsurlar giderek daha fazla Suriye’yi üs olarak kullanıyor.
Aralık başında Suriye hükümeti Lübnan sınırında bir el-Kaide liderini öldürdü. 12 Eylül’deki ABD elçiliği saldırısıyla Suriye de terör doruk noktasına ulaştı ve bu Irak’ta ve diğer yerlerde teröre destek veren Suriye’nin kendi politikalarının sonucu olarak görülebilir.
Önerilen girişim:
Suriye’de artan terörist varlığını vurgulamak:
Bu sadece Hamas ve İslami Cihad’ın varlığından bahisle kısıtlı olmamalı. Suriye’nin terörle mücadelesini bir zayıflık, istikrarsızlık ve beslediği karganın kendi gözünü oyması olarak yansıtmalıyız.
Suriye hükümeti -özellikle terör saldırılarından sonra- kendinin de terör mağduru olduğu ve terörün ülkede istikrarı bozmak için kendisine karşı kullanıldığı tezini savunmaktadır.
Sonuç:
Bu analiz rejim karşıtı İslamcıları dışlıyor; çünkü bu grupların ne kadar tehdit unsuru olduklarını net olarak kestirmek zor.
Onlar da kesinlikle uzun vadede tehditler. Bu nedenle rejimin İran’la ittifakından ötürü duçar olduğu zaafiyetler incelenirken bu konu üzerinde çok durulmadı.
Mühim olan şu ki Beşşar Esed son yıllara göre gücünü artırmış olarak yeni yıla giriyor; ama bazı risk ve zaafiyetleride gücüyle birlikte mevcut.
Eğer biz bu zaafiyet ve riskleri derinleştirmek için hazır olursak, dengesini bozmak, karar mekanizmasının aksatmak ve müstakbel hataları için en yüksek bedeli ödemesini sağlamak için fırsatlar elde ederiz.
ROEBUCK
Çeviren: Haydar TURNA
