Sıkı bir İsrail yanlısı olan Martin Indyk, tarihsel süreçleri de İsrail lehine çarpıttığı makalesinde Filistin sorunu hakkında hiçbir bilgisi olmayanları ikna edebilecek argümanlarla iki devletli çözümün hala geçerli olduğunu kanıtlamaya çalışıyor.
YDH- Amerika’nın eski İsrail büyükelçisi Martin Indyk Foreign Affairs dergisinde yayımlanan “The Strange Resurrection of the Two-State Solution How an Unimaginable War Could Bring About the Only Imaginable Peace”başlıklı makalesinde uygulanma zemini kalmamış olan Filistin’de iki devletli çözümün alternatifsiz olduğunu savunuyor.
Sıkı bir İsrail yanlısı olan Martin Indyk, tarihsel süreçleri de İsrail lehine çarpıttığı makalesinde Filistin sorunu hakkında hiçbir bilgisi olmayanları ikna edebilecek argümanlarla iki devletli çözümün hala geçerli olduğunu kanıtlamaya çalışıyor.
***
Bir İsrail devleti ile bir Filistin devletinin barış ve güvenlik içinde bir arada yaşaması fikri uzun zamandır aşırı idealist, hatta tehlikeli derecede hayalci olarak görülüyor.
On yıllar boyunca ABD öncülüğünde yürütülen diplomatik girişimler bu sonuca ulaşmakta başarısız olunca, pek çok tanığa göre bu tehlikeli yanılsama ölmüştü; geriye sadece onu gömmesi kalmıştı.
Ancak iki devletli çözümün öldüğüne dair haberlerin çok abartılı olduğu ortaya çıktı. Zira Hamas'ın 7 Ekim'de İsrail'e karşı düzenlediği büyük saldırı ve İsrail'in Gazze Şeridi ile girdiği şiddetli çatışmalar ışığında, artık geçerliliğini yitirdiği düşünülen iki devletli çözüm yeniden gündeme geldi.
ABD Başkanı Joe Biden ve üst düzey ulusal güvenlik yetkilileri, İsrailliler, Filistinliler ve Ortadoğu'daki Arap ulusları arasında kalıcı bir uyum sağlamanın tek yolunun bu olduğuna inandıklarını sürekli ve açık bir şekilde yinelemiştir.
İki devletli paradigmaya geri dönülmesini savunan tek ülke ABD de değil. Çeşitli Arap ülkelerinin, Avrupa Birliği ülkelerinin, Avustralya ve Kanada gibi orta güçlerin ve hatta Washington'un başlıca rakibi olan Çin'in liderleri de bu yaklaşımı desteklediklerini ifade etmişlerdir.
Bu dirilişin nedeni karmaşık değil. En nihayetinde iki devletli çözümün kısıtlı birkaç olası alternatifi var. Hamas'ın bir çözümü var ki o da İsrail'in yok edilmesi.
İsrail aşırı sağı, Batı Şeria'nın ilhakını, Filistin Yönetimi'nin dağıtılmasını ve Filistinlilerin farklı ülkelere yerleştirilmesini içeren bir çözüm önermektedir.
Ayrıca, son on yıldır İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu tarafından izlenen "çatışma yönetimi" yaklaşımı var. Bu yaklaşım, statükonun süresiz olarak sürdürülmesini amaçlıyor ve dünya bu yaklaşımın nasıl sonuçlandığını da gördü.
Ayrıca Yahudilerin azınlık olacağı bir iki devletli bir yapı fikri var bu da İsrail'in Yahudi devleti olarak statüsünün sona ermesine yol açacaktır. Bu alternatiflerin hiçbiri çatışmayı çözmeyecektir - en azından daha büyük felaketlere yol açmadan.
Dolayısıyla, çatışmanın barışçıl bir şekilde çözülmesi için tek gerçekçi fikir iki devletli çözümdür.
Liderlik eksikliği, güven eksikliği ve ilgi eksikliği her iki tarafta da ki devletli bir çözüm için inandırıcı bir yolun hayal edilmesini imkansız hale getirdi.
Tüm bunlar 7 Ekim'den önce doğruydu. Ancak liderlik eksikliği, güven eksikliği ve ilgi eksikliği her iki tarafta da—ve Amerikan çabalarının bu gerçekleri değiştirmekte tekrar tekrar başarısız olması—iki devletli bir çözüm için inandırıcı bir yolun hayal edilmesini imkansız hale getirdi.
Şimdi bunu yapmak daha da zor hale geldi. İsrailliler ve Filistinliler, Ekim 2000'deki ikinci intifadanın patlak vermesinden bu yana herhangi bir zamandan daha öfkeli ve korkulu; iki taraf, iki devletli bir çözüm için gereken karşılıklı güveni elde etmeyi hiç olmadığı kadar az olası görüyor.
Bu arada, büyük güçler arasındaki rekabetin yaşandığı bir dönemde ve iç politikada yaşanan kutuplaşmanın takip ettiği Ortadoğu'da başarısız diplomatik ve askeri müdahalelerin ardından, Washington'un bölgede 1990'larda sahip olduğu etki ve güvenilirlik şimdilerde çok daha azdır.
Sovyetler Birliği'nin çöküşünden ve ABD'nin Irak diktatörü Saddam Hüseyin'in ordusunu Kuveyt'ten çıkarmasından sonra, ABD Oslo anlaşmalarına yol açan süreci başlatmıştı.
Yine de Gazze'deki savaşın bir sonucu olarak, ABD kendisini, sonunda bir anlaşmaya yol açabilecek güvenilir bir sürece daha fazla ihtiyaç duyan ve iki devletli çözümün yeniden canlanmasını bir ihtimal noktasından gerçeğe dönüştürmek için daha fazla manivela elde eden bir konumda bulmaktadır.
Ancak bu, önemli bir zaman ve siyasi sermaye taahhüdü gerektirecektir. Biden, isteksiz bir müttefik olan İsrail'in, etkisiz bir Filistinli ortağın ve sabırsız bir uluslararası toplumun kararlarını şekillendirmede aktif bir rol oynamak zorunda kalacak.
Biden'ın zorlayacağı şey sadece uzun vadede barışı getirecek kademeli bir yaklaşım olduğu için, iki devletli bir çözüm şimdi ABD'nin desteğinde bir BM Güvenlik Konseyi kararına nihai hedef olarak dahil edilmelidir.
Uzun ve dolambaçlı yol
İki devletli çözümün geçmişi, bir İngiliz komisyonunun o zamanlar Filistin olarak bilinen İngiliz manda topraklarının iki devlete bölünmesini önerdiği en az 1937 yılına kadar uzanmaktadır.
On yıl sonra BM Genel Kurulu, iki halk için iki devlet öneren 181 sayılı kararı kabul etti: bir Arap, bir Yahudi devleti.
Kararın önerdiği toprak paylaşımı her iki tarafı da memnun etmese de Yahudiler bunu kabul etti; ancak destekçi Arap devletlerin teşvikiyle Filistinliler bunu reddetti. Bunu takip eden savaş İsrail devletinin kurulmasına yol açtı; bu arada milyonlarca Filistinli mülteci oldu ve ulusal mücadeleleri can çekişti.
Bir Filistin devleti fikri, İsrail ve Arap komşularının kendi aralarındaki çatışmalarla meşgul olmaları nedeniyle on yıllar boyunca büyük ölçüde uykuda kaldı.
1967'deki Altı Gün Savaşı'ndan sonra İsrail'in Gazze ve Batı Şeria'yı işgal edip yerleşmesi, milyonlarca Filistinliyi İsrail vatandaşlarına tanınan haklardan mahrum bırakarak doğrudan İsrail'in kontrolü altına soktu.
Ancak nihayetinde Filistin Kurtuluş Örgütü tarafından başlatılan terörist saldırılar ve Filistin halkının 1980'lerde İsrail işgaline karşı ayaklanması, İsrail'i durumun savunulamaz hale geldiği gerçeğini kabul etmeye zorladı.
1993 yılında İsrail ve FKÖ, birbirlerini tanıyarak ve sonunda bağımsız bir Filistin devletinin kurulmasını amaçlayan aşamalı bir sürecin temelini atarak Amerikan arabuluculuğunda Oslo anlaşmalarını imzaladı. İki devletli çözümün zamanı gelmiş gibi görünüyordu.
Clinton yönetiminin sonuna gelindiğinde Oslo süreci iki devletli çözümün nasıl olacağına dair ayrıntılı bir taslak oluşturmuştu: Batı Şeria'nın yüzde 97'sinde ve Gazze'nin tamamında bir Filistin devleti.
İsrail'in o dönemde Filistin topraklarındaki Yahudi yerleşimcilerin yaklaşık yüzde 80'ini barındıran Batı Şeria topraklarının yüzde 3'ünü ilhak etmesini telafi edecek karşılıklı toprak takasları.
Filistinlilerin başkenti Doğu Kudüs olacak, ağırlıklı olarak Arapların yaşadığı banliyöler Filistinlilerin, ağırlıklı olarak Yahudilerin yaşadığı banliyöler ise İsrail'in egemenliği altına girecekti.
İki ülke, Kudüs'ün Kutsal Havza olarak adlandırılan ve üç İbrahimi inancın en önemli mabetlerinin bulunduğu bölgenin kontrolünü paylaşacaktı. Ancak bu şartlar üzerinde nihai bir anlaşma hiçbir zaman gerçekleşmedi.
O dönemde Clinton yönetiminin müzakere ekibinin bir üyesi olarak, her iki tarafın da Kudüs'ü kimin kontrol edeceği gibi son derece duygusal bir konuda ya da İsrailliler için son derece tehdit edici olan Filistinli mültecilerin "geri dönüş hakkı" konusunda uzlaşmaya hazır olmadığını gördüm.
Sonunda, pek çok kişinin inşa etmek için büyük çaba sarf ettiği barış yapısı, Filistinlilerin yeni ve daha yoğun bir ayaklanma başlatması ve İsraillilerin Batı Şeria'daki işgallerini genişletmesiyle bir şiddet nöbetleri içinde yok oldu.
Bunu takip eden çatışma beş yıl sürdü, her iki taraftan da binlerce kişinin hayatına mal oldu ve uzlaşmaya yönelik tüm umutları yok etti.
Yıllar boyunca, birbirini izleyen her Amerikan başkanı iki devletli çözümü diriltmek için çaba sarf etmiştir. Ancak tüm bu çabalar, Filistinlilerin şiddete geri dönmesi ve İsrailli yerleşimcilerin Batı Şeria'yı ilhak etme konusundaki sarsılmaz kararlılığından kaynaklanan köklü güvensizlik nedeniyle sekteye uğradı.
İsrailliler, Filistin liderliğinin Filistin devletine yönelik cömert teklifler olarak algıladıkları bu tekliflere karşılık verme konusundaki isteksizliği karşısında giderek daha fazla hayal kırıklığına uğradı.
Buna karşılık Filistinliler de bu tekliflerin samimiyetinden şüphe duymaya devam etti ve toprak taleplerinden taviz vermeleri halinde İsrail'in bunu yerine getirme kararlılığından kuşku duydu.
Ne yazık ki her iki tarafın liderleri de ortak bir zemin aramak yerine, halklarını başarısız barış sürecinin yarattığı kasvetli bataklıktan kurtaracak bir yol çizmek yerine suçu birbirlerine atmayı tercih ettiler.
İnkar devleti
Joe Biden 2021'de ABD başkanlığını üstlendiğinde, uluslararası toplum iki devletli bir çözüm olasılığına dair umudunu çoktan yitirmişti.
Önceki 15 yıl boyunca İsrail siyaseti üzerinde önemli bir etkiye sahip olan Benjamin Netanyahu, İsrail halkını barış için uygun bir Filistinli ortak olmadığına ikna etmeyi başarmıştı.
Sonuç olarak İsrailliler, fiilen yönettikleri Batı Şeria'daki üç milyon ve Gazze'deki iki milyon Filistinlinin kaderini belirleme sorunuyla yüzleşmek zorunda olmadıklarına inandılar.
Netanyahu bir çözüm arayışına girmek yerine, Filistin Yönetimi'nin altını oyarak ve iki devletli çözüme karşı olan Hamas'ın Gazze üzerindeki kontrolünü pekiştirmesini kolaylaştırarak çatışmayı "yönetmeyi" tercih etti.
Netanyahu aktif olarak bir çözüm arayışına girmek yerine, Filistin Yönetimi'nin (İsrail'in barış sürecindeki sözde ortağı) altını oyarak ve iki devletli çözüme karşı olan Hamas'ın Gazze üzerindeki kontrolünü pekiştirmesini kolaylaştırarak çatışmayı "yönetmeyi" tercih etti.
Aynı zamanda, Batı Şeria'daki yerleşimci hareketinin asgari kısıtlamalarla faaliyet göstermesine izin vererek, bu bölgede bitişik bir Filistin devletinin gerçekleşme olasılığını etkili bir şekilde engelledi.
Filistinliler de iki devletli çözüme olan inançlarını kaybettiler. Bazıları silahlı mücadeleye geri dönerken, diğerleri Filistinlilerin Yahudilerle eşit haklara sahip olacağı iki uluslu bir devlet fikrine yönelmeye başladı.
Hamas'ın İsrail'i tamamen ortadan kaldıracak "tek devletli çözüm" versiyonu, grubun popülaritesinin Filistin Yönetimi Başkanı Mahmud Abbas'ın yaşlı ve yozlaşmış liderliğini gölgede bırakmaya başladığı Batı Şeria'da da daha fazla ilgi gördü.
Amerikalı diplomatlar yıllarca bu statükonun sürdürülemez olduğu ve yakında yeni bir Filistin ayaklanmasının patlak vereceği konusunda uyarılarda bulundu. Ancak Filistinlilerin yeni bir intifadayı kaldıracak midelerinin olmadığı ve ellerinden geldiğince topraklarında oturup İsraillileri beklemeyi tercih ettikleri ortaya çıktı. Bu da Biden yönetiminin işine geldi.
Amerika, Asya ve Avrupa'daki daha acil stratejik sorunlarla ilgilenirken Ortadoğu'ya öncelik vermemeye kararlıydı. Ortadoğu'da istediği şey sakinlikti.
Dolayısıyla İsrail-Filistin çatışması, özellikle de kışkırtıcı yerleşimci faaliyetleri nedeniyle ne zaman alevlenme tehdidinde bulunsa, Amerikalı diplomatlar, bir patlamayı önlemekte ortak çıkarı olan Mısır ve Ürdün'ün de desteğiyle gerilimi azaltmak için devreye giriyordu.
Biden ise iki devletli çözüme sözde hizmet etti ama buna inanıyor gibi görünmedi. Batı Şeria'daki yerleşimlerden gelen ürünlerin "İsrail malı" olarak etiketlenmesi gibi selefi Donald Trump tarafından getirilen yerleşimcilerin lehine politikaları yerinde tuttu.
Biden ayrıca Kudüs'teki Filistinliler için ABD konsolosluğunu yeniden açma yönündeki kampanya vaadini de yerine getiremedi. (Konsolosluk, Trump tarafından Kudüs'e taşındığında ABD büyükelçiliğine dahil edilmişti).
Bu arada Arap devletleri Filistin davasını tamamen terk etmeye karar vermişlerdi. İsrail'i, Arap dünyasında kök salmış olan İran liderliğindeki "Direniş Ekseni’ne" karşı doğal bir müttefik olarak görmeye başlamışlardı.
Bu yeni stratejik hesaplama, Trump yönetimi tarafından müzakere edilen ve Bahreyn, Fas ve Birleşik Arap Emirlikleri'nin (BAE), İsrail'in bir Filistin devletinin kurulmasını daha olası hale getirebilecek herhangi bir şey yapmasında ısrar etmeden İsrail ile ilişkilerini tamamen normalleştirdiği İbrahim Anlaşmalarında ifadesini buldu.
Biden, İsrail ile dünyanın en büyük petrol üreticisi ve İslam'ın en kutsal mekanlarının koruyucusu Suudi Arabistan arasında normalleşmeyi teşvik ederek İsrail-Sünni Arap ittifakını genişletmeyi amaçladı.
ABD bu hamleyi, İsrail ve Suudi Arabistan'ı ABD'nin bölgede istikrarı korumaya yönelik "offshore dengeleme" stratejisinde kilit oyuncular haline getirebileceği ve ABD'nin Çin ve Rusya'nın yarattığı zorluklara odaklanmasına olanak tanıyacağı için stratejik olarak sağlam görüyordu.
Biden, ülkesini modernleştirmek ve ekonomisini çeşitlendirmek için iddialı bir çaba içine giren ve yaygın olarak MBS olarak bilinen Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman'da istekli bir ortak buldu.
Suudi Arabistan'ın sınırlı askeri kabiliyetleriyle bu yatırımın meyvelerini koruyamayacağından korkan Bin Selman, ABD ile resmi bir savunma anlaşmasının yanı sıra bağımsız bir nükleer yakıt döngüsünü sürdürme ve gelişmiş ABD silahları satın alma hakkı istedi ve İsrail ile normalleşme ihtimalini kullanarak böyle bir anlaşmayı İsrail yanlısı ABD Senatosu'nun gözüne sokmaya çalıştı.
MBS Filistinlileri çok az önemsiyordu ve anlaşmasını iki devletli bir çözüme doğru ilerleme koşuluna bağlamaya istekli değildi. Biden yönetimi, Filistinlileri müzakerelerin dışında bırakmanın olası sonuçlarından endişe duyuyordu; çünkü bu durum Filistinlilerin ayaklanmasına yol açabilirdi.
Netanyahu'nun 2022'de Batı Şeria'yı ilhak etmeyi ve Filistin Yönetimi'ni dağıtmayı amaçlayan aşırı milliyetçi ve aşırı dinci partilerle bir koalisyon hükümeti kurduğu düşünüldüğünde bu durum özellikle endişe vericiydi.
Ayrıca yönetim, anlaşmada önemli bir Filistin unsuru olmadan Suudilerle yapılacak bir savunma anlaşması için Senato'da yeterli Demokrat desteği bulmanın zorluğunun farkındaydı.
Biden bu endişeleri gidermek için Batı Şeria'daki yerleşim faaliyetlerine önemli kısıtlamalar getirilmesini, Batı Şeria'daki ek toprakların Filistin otoritesine devredilmesini ve Suudi-İsrail anlaşmasına siyasi kılıf sağlamak için Filistin Yönetimi'ne Suudi yardımının yeniden başlatılmasını önerdi.
Ekim 2023'ün başlarında İsrail, Suudi Arabistan ve ABD bölgesel bir yeniden yapılanmanın eşiğindeydi. Netanyahu anlaşmanın Filistin kısmını henüz kabul etmemişti ve koalisyonunun herhangi bir yerleşim tavizine karşı çıkması, MBS'nin genel çekingenliği gibi, önerilen anlaşmanın ne kadarının ayakta kalacağını belirsiz hale getirdi.
Yine de bir ilerleme kaydedilmiş olsaydı, Filistinliler muhtemelen bir kez daha kenara itilecek ve Netanyahu'nun aşırı sağcı hükümeti ilhak stratejisini sürdürme konusunda daha fazla güven kazanacaktı. Ama sonra her şey yerle bir oldu.
Gömülmeyen son plan
İlk bakışta, daha sonra yaşananların neden iki devletli çözümü yeniden canlandırmaya yardımcı olacağını anlamak zor olabilir.
Tüm İsraillilerin 7 Ekim'de yaşadığı travmayı kelimelerle ifade etmek zordur: İsrail ordusunun övünülen askeri ve istihbarat yeteneklerinin İsrail vatandaşlarını korumada tamamen başarısız olması; Hamas savaşçılarının Gazze'de yaklaşık 1.200 İsraillinin ölümüne ve yaklaşık 250 kişinin esir alınmasına neden olan korkunç vahşeti; her İsraillinin evini keder ve endişeyle dolduran devam eden rehine destanı; güney ve kuzey İsrail'deki sınır topluluklarının yerlerinden edilmesi.
Bu bağlamda, şaşırtıcı olmayan bir şekilde, her kesimden İsraillinin Filistinli komşularıyla uzlaşmayı düşünmeye niyeti yok.
7 Ekim'den önce İsraillilerin çoğu barış için Filistinli bir ortakları olmadığına zaten ikna olmuşlardı; bugün ise haklı olduklarına inanmak için her türlü nedene sahipler.
Savaşın başlamasından bu yana Batı Şeria'da Hamas'ın popülaritesinin artması da bu değerlendirmeyi güçlendiriyor.
Filistinli araştırmacı Halil Şikaki'nin Kasım ve Aralık aylarında yaptığı kamuoyu yoklamasına göre Batı Şeria'daki Filistinlilerin yüzde 75'i Hamas'ın Gazze'de iktidarını sürdürmesini desteklerken bu oran Gazzelilerde yüzde 38.
İsrailliler, Abbas da dahil olmak üzere Filistinlilerin Hamas'ın zulmünü kınamayı reddetmesine, birçok Arap'ın böyle bir şeyin gerçekleştiğini açıkça inkar etmesine ve Filistin davasına verilen uluslararası desteğin yeni anti-Semitik boyutuna işaret ediyor ve Filistinlilerin onlarla barışmak değil onları öldürmek istediği sonucuna varıyor.
Filistinlilerin çoğu İsrailliler konusunda anlaşılır bir şekilde benzer bir sonuca varmıştır: Gazze'ye yapılan saldırı 25 binden fazla Filistinlinin (5 binden fazlası çocuk) ölümüne, bölgedeki evlerin yüzde 60'ından fazlasının yıkılmasına ve 2,2 milyon sakinin neredeyse tamamının yerinden edilmesine neden olmuştur.
Batı Şeria'da savaşa duyulan öfke, Filistinlilere saldıran, bazılarını evlerinden çıkmaya zorlayan ve diğerlerinin zeytinlerini hasat etmelerini ve koyunlarını otlatmalarını engelleyen İsrailli yerleşimcilerin sistematik şiddeti ile daha da artmaktadır.
Filistinlilerin bir kısmı, belki de çoğunluğu, İsrail işgaline son verecek ve onurlu ve özgür bir yaşam sürmelerini sağlayacak olası bir çözüm olarak bağımsız bir Filistin devleti fikrini reddetmese de (Filistin Yönetimi'nin resmi duruşu bu yöndedir), Netanyahu hükümetinin resmi duruşu bir Filistin devletinin kurulmasına şiddetle karşı çıkmaktır.
Çok az Filistinli İsraillilerin askeri işgalden kurtulmuş, yaşayabilir bir devlet kurmalarına izin vereceğine inanmaktadır.
Bununla birlikte, çok az Filistinli İsraillilerin askeri işgalden kurtulmuş, yaşayabilir bir devlet kurmalarına izin vereceğine inanmaktadır.
Çeşitli faktörler nedeniyle, iki devletli bir çözüm için yenilenen küresel çağrılar ile İsrail ve Filistin toplumlarını şekillendiren hakim kaygılar ve arzular arasında derin bir kopukluk bulunmaktadır.
Bazıları, mevcut koşullar göz önüne alındığında, ABD'nin en uygun hareket tarzının devam eden düşmanlıkları derhal durdurmak ve ardından hem İsraillilerin hem de Filistinlilerin paramparça olmuş yaşamlarını yeniden inşa etmeye odaklanmak olduğunu iddia etmektedir.
Sonuç olarak, çatışmaya nihai bir çözüm bulma meselesi, duygular yatışana, yeni bir liderlik ortaya çıkana ve koşullar görünüşte mantıksız olan barış ve uzlaşma kavramlarını düşünmek için daha elverişli hale gelene kadar geçici olarak bir kenara bırakılacaktır.
Ancak kısa vadeli, pratik bir strateji benimsemek kendi risklerini de beraberinde getiriyor: Hamas ve İsrail arasında 2008'den 2021'e kadar yaşanan dört tur çatışmanın ardından Washington'un yaptığı tam da buydu ve sonuçları felaket oldu.
Önceki örneklerden farklı olarak İsrail mevcut çatışmadan sonra basitçe çekilip Hamas'ı yönetimde bırakmayacak. Netanyahu Gazze'de uzun süreli bir İsrail güvenlik varlığı ihtimalinden bahsetti bile. Bu yaklaşım felaket için bir reçetedir.
İsrail Gazze'de kalmaya devam ederse, 1982 işgalinin ardından güney Lübnan'da Hizbullah ve diğer gruplara karşı 18 yıl süren mücadeleye benzer şekilde Hamas liderliğinde bir isyanla karşı karşıya kalacaktır.
Gazze'deki çatışmanın çözülmesi ve daha istikrarlı bir düzen kurulması için iki devletli çözüme doğru inandırıcı bir yol izlenmesi gerekmektedir.
Suudi Arabistan'ın başını çektiği Sünni Arap ülkeleri, Filistin Yönetimi'nin gençleşmesine ve Gazze'nin yeniden inşasına destek vermek için bu koşul konusunda kararlı, tıpkı küresel toplum gibi. Filistin Yönetimi'nin Gazze'nin yönetimindeki rolünü meşrulaştırmak için iki devletli çözüm gibi net bir hedefi olmalıdır. Dahası, Biden yönetimi iki devlet hedefini, kolaylaştırmaya çalıştığı İsrail-Suudi anlaşmasına dahil etmelidir.
Öncelikle Filistinliler, Hamas'ın iktidardan uzaklaştırılmasıyla ortaya çıkan boşluğu doldurmak üzere Gazze'de güvenilir bir yönetim organının kurulmasına öncelik vermelidir. Bu, Filistin Yönetimi'nin otoritesini artırması ve parçalanmış Filistin toplumunu bir araya getirmesi için bir fırsat sunmaktadır.
Ancak Filistin Yönetimi'ne yönelik mevcut güven eksikliği göz önüne alındığında, İsrail'in güvenlik kaygıları uğruna istikrarı koruyarak sadece İsrail'in lehine çalışıyormuş gibi algılanmaktan kaçınmaları hayati önem taşıyor.
İlginç bir şekilde, Netanyahu'nun Filistin Yönetimi'nin Gazze'de kontrolü üstlenmesine karşı çıkması tam tersi bir etki yaratmış ve birçok Filistinlinin gözünde bu kavramı istemeden de olsa doğrulamış gibi görünüyor.
Ancak mevcut haliyle Filistin Yönetimi Gazze'yi yönetme ve denetleme sorumluluğunu üstlenebilecek durumda değil. Biden'ın da ifade ettiği gibi Filistin Yönetimi "yeniden canlandırılmalıdır".
ABD ve aralarında Mısır, Ürdün, Suudi Arabistan ve BAE'nin de bulunduğu Sünni Arap devletleri, Filistin Yönetimi ile tüm bu adımlar hakkında detaylı görüşmeler yürütüyor.
Yeni bir başbakana, yolsuzluk yapmayan yetkin teknokratlara, Gazze için eğitimli bir güvenlik gücüne ve artık İsrail'e karşı kışkırtmayan ya da İsraillilere karşı terörist eylemlerde bulunan mahkumları ve "şehitleri" ödüllendirmeyen reformdan geçirilmiş kurumlara ihtiyacı var.
ABD ve aralarında Mısır, Ürdün, Suudi Arabistan ve BAE'nin de bulunduğu Sünni Arap devletleri, Filistin Yönetimi ile tüm bu adımlar hakkında detaylı görüşmeler yürütüyor ve Filistin Yönetimi'nin bu adımları atmaya istekli olduğu konusunda tatmin olmuş görünüyor.
Ancak bunun için Filistin Yönetimi'nin Gazze'de rol almasına şiddetle karşı çıkan ve şu ana kadar "ertesi gün" konusunda herhangi bir karar almayı reddeden Netanyahu hükümetinin aktif işbirliği ve desteği gerekecektir.
Yeniden canlandırma süreci başladığında, Filistin Yönetimi'nin güvenlik ve sivil kadrolarının Gazze'de eğitilmesi ve konuşlandırılmasının yaklaşık bir yıl sürmesi beklenmektedir.
Bu süre zarfında İsrail'in kalan Hamas güçlerine karşı askeri eylemlerde bulunması muhtemeldir. Bu arada, bölgeyi yönetmek için geçici bir yönetim organı gerekli olacaktır.
Bu kuruluşun BM Güvenlik Konseyi kararıyla onaylanması gerekecek ve Filistin Yönetimi'nin sorumluluklarını kademeli olarak üstlenmesini denetleyecektir. Ayrıca, düzeni sağlamakla görevli bir barış gücünü de denetleyecektir.
İsrail ordusu ile uyumlu ilişkiler sağlamak için bu gücün liderliği ABD'li bir generale verilmelidir. Ancak sahada Amerikan askerlerinin bulunması gerekli olmayacaktır.
Bunun yerine Avustralya, Kanada, Hindistan ve Güney Kore gibi İsrail'e dost olan ve barışı koruma operasyonlarında geniş deneyime sahip diğer ülkelerden birlikler konuşlandırılabilir.
Asker katkısı olmasa bile Sünni Arap devletlerinin oynayacağı kritik bir rol olacaktır.
Sünni Arap devletlerinin Filistinlilerin polislik sorumluluğunu üstlenmeye istekli olmaları pek olası olmasa da, yine de güce katılmaları için davet edilmeleri gerekir.
Ancak asker katkısı olmasa bile Sünni Arap devletlerinin oynayacağı kritik bir rol olacaktır. Mısır'ın, milyonlarca Gazzelinin Mısır'a akın etme tehdidi oluşturdukları Mısır sınırından uzaklaşmalarını sağlayacak istikrarın sağlanmasında önemli bir çıkarı var.
Mısır istihbaratı Gazze hakkında iyi bir saha bilgisine sahip ve Mısır ordusu Sina Yarımadası'ndan Gazze'ye silah kaçakçılığını önlemeye yardımcı olabilir - her ne kadar 7 Ekim'den önce bunu başaramamış olsa da.
Ürdün'ün Gazze'de Mısır'dan daha az etkisi var; ama Ürdünlüler Batı Şeria'daki Filistin güvenlik güçlerini iyi bir şekilde eğittiler ve aynı şeyi Gazze'deki Filistin Yönetimi güçleri için de yapabilirler.
Petrol zengini Körfez Arap ülkeleri Gazze'yi yeniden inşa etmek ve Filistin Yönetimi'nin yeniden canlandırılmasını finanse etmek için gerekli kaynaklara sahip. Ancak hiçbiri, kendi halklarına bunun İsrail işgalinin sona ermesine ve nihayetinde bir Filistin devletinin ortaya çıkmasına yol açacağını söyleyemedikleri sürece faturayı ödemeye yanaşmayacaktır - ki bu da onları yine eli kolu bağlı bırakacak yeni bir savaş turunu önleyecektir.
İhtiyaç sahibi bir arkadaş
Kuşkusuz böyle bir stratejinin uygulanmasının önünde iki önemli zorluk var ve bunlar çatışmadaki başlıca rakipleri temsil ediyor. Kuzey Gazze üzerindeki kontrolünün belirsizliğine rağmen Hamas, güneydeki Han Yunus ve Refah belediyelerinde yeraltındaki kalelerini korumaya devam ediyor.
Halihazırda örgütün elinde koz olarak kullanmayı planladığı yaklaşık 130 esir bulunuyor; çatışma devam ettikçe artan iç baskı Netanyahu'yu kalan rehinelerin serbest bırakılması karşılığında yarı kalıcı bir ateşkese razı olmaya zorlayabilir ve bu da Hamas'ın altyapısının ve operasyonel mekanizmalarının önemli bir kısmının bozulmadan kalmasını sağlayabilir.
Washington, İsrail ordusunu kayıpları en aza indirmeyi amaçlayan daha hassas bir yaklaşım benimsemeye ikna etmeye çalışsa da, Hamas'ın komuta ve kontrol yapısının dağıtılması, çatışma sonrası yeni bir düzenin kurulması için zorunludur - ancak bu hedefin gerçekleşmesi hiçbir şekilde kesin değildir.
Diğer taraftan, Netanyahu'nun aşırı sağcı ve aşırı dinci partilerle kurduğu koalisyon hükümetinin ayakta kalması, iki devletli çözümün reddedilmesine ve Filistin Yönetimi'nin Gazze'ye geri dönmesine bağlı.
İsrail, Gazze'de Hamas'a ve Lübnan'da Hizbullah'a karşı iki cepheli bir savaşa girme olasılığını değerlendirirken, büyük ölçüde ABD'den gelen askeri ikmale güveniyor.
İsrail'de Netanyahu'nun yakında görevden alınacağı ve yeni seçimlerin ılımlı, merkezci bir koalisyonu iktidara getireceği spekülasyonları yaygın olsa da, Netanyahu'nun hayatta kalma becerileri eşsizdir; asla göz ardı edilmemelidir. Ancak Biden, Netanyahu üzerinde hala önemli bir etkiye sahip.
İsrail ordusu, Gazze'de Hamas'a ve güney Lübnan'da Hizbullah'a karşı iki cepheli bir savaşa girme olasılığını değerlendirirken, şu anda büyük ölçüde ABD'den gelen askeri ikmale güveniyor.
İsrail'in Gazze'deki harekatında önemli miktarda kaynak harcaması, Biden yönetiminin Kongre denetimini atlayarak ikmal çalışmalarını iki kez hızlandırmasına neden oldu. Bu durum, Biden'ın İsrail-Suudi anlaşması için desteğine ihtiyaç duyacağı bazı Senato Demokratlarının memnuniyetsizliğini dile getirmesine neden oldu.
İsrail Gazze'de daha hedefe yönelik bir yaklaşım seçse bile, cephaneliğini yenilemesi ve Hizbullah ile yoğun kaynak gerektiren bir çatışmaya hazır olması gerekecek.
Biden, İsrail'in güvenliğini baltalıyormuş gibi görünebileceği için ikmalleri geciktirmekte tereddüt ediyor. Ancak Netanyahu ile bir anlaşmazlık durumunda Biden bürokratik prosedürleri devreye sokarak ya da Kongre'den inceleme talep ederek bazı kararları yavaşlatabilir.
Özellikle de ana muhalefet partisine liderlik eden emekli generaller Benny Gantz ve Gadi Eisenkot ile savunma bakanı Yoav Gallant gibi acil savaş kabinesinde yer alan asker kökenli isimlerin etkisi düşünüldüğünde, bu durum Netanyahu üzerinde baskı yaratabilir.
Bu dinamik çoktan hayata geçmeye başladı. Her ne kadar zorlu bir çaba gerektirse de, Biden yönetimi İsrail ordusunu strateji ve taktiklerini yeniden şekillendirmeye -Hamas'a karşı operasyonlarının kapsamını sınırlandırmaya ve Hizbullah'ı karşısına almaktan alıkoymaya- ve İsrail'in Aşdod limanını ikmallere açmak da dahil olmak üzere Gazze'ye artan miktarda insani yardım girmesine izin vermeye ikna etmeyi başardı.
Hatta Gallant, Filistin Yönetimi'nin Gazze'de bir rol üstlenmesini desteklediğini açıkça ifade ederek başbakanla doğrudan çelişti.
Öngörülebilir gelecekte İsrail ordusu, 7 Ekim'de bir gerileme yaşayan caydırıcı yeteneklerini yeniden inşa etmek için ABD'nin askeri yardımına büyük ölçüde güvenmeye devam edecektir.
Bu artan bağımlılık, ABD'nin İran ve Hizbullah'ı çatışmaya girmekten caydırmak amacıyla Doğu Akdeniz bölgesine iki uçak gemisi savaş grubu ve nükleer bir denizaltı konuşlandırma zorunluluğunda en belirgin şekilde görülmektedir.
7 Ekim'den önce İsrail'in askeri gücü tek başına caydırıcı bir unsur olarak yeterli olmuş ve ABD'nin büyük güçlerini başka yerlere tahsis etmesine olanak sağlamıştı. Ancak İsrail Kanal 12'nin haberine göre, Ocak ayında ABD'li yetkililer uçak gemisi savaş gruplarından birini geri çekmeye karar verdiğinde, İsrail ordusu bunun devam etmesini talep etti.
ABD'ye olan bu artan taktiksel ve stratejik bağımlılık yeni bir gelişmeyi temsil ediyor. Tarihsel olarak Washington İsrail'in ikincil savunma hattı olarak hizmet vermiştir.
Bununla birlikte, ABD uçak gemisi savaş gruplarının konuşlandırılması, ABD'nin bir dereceye kadar İsrail'in birincil savunma hattı rolünü üstlendiğini göstermektedir.
İsrail, artık Başbakan Netanyahu'nun daha önce övündüğü gibi "kendi kendini savunma" fikrine güvenemez. Netanyahu bu yeni gerçeği görmezden gelmeye çalışsa da İsrail ordusunun bunu yapmaya gücü yetmez.
Bu arada İsrail, hesaplamadan ziyade öfkeyle tepki verdiği savaşın ilk aşamalarında ayrım gözetmeksizin kullandığı güç nedeniyle büyük sivil kayıplara neden olduğu için uluslararası eleştiri tsunamisine maruz kalıyor.
Amerika Birleşik Devletleri tek başına, İsrail'i defalarca uluslararası kınamalardan koruyarak ve neredeyse evrensel ateşkes taleplerine rağmen Hamas'a karşı savaşı sürdürme hakkını savunarak bu ihlalde durdu.
Hamas'ın yok edilmesi Gazze'de daha barışçıl bir düzenin kurulmasının ön koşulu olduğu için bu durum Amerikan çıkarlarına da hizmet ediyor. Ancak İsrail, yaptırımlara yol açabilecek BM Güvenlik Konseyi kararlarından sadece bir Amerikan çekimserliği uzakta.
Washington'a olan askeri bağımlılığı gibi bu siyasi izolasyon da İsrail'i ABD'nin baskılarına karşı savunmasız hale getiriyor.
Bu noktaya kadar Netanyahu, küresel arenadaki tek gerçek müttefikinin etkisine direnme çabalarında kararlı göründü ve koalisyonunu güçlendirmek ve ABD'ye karşı durduğu için destekçilerinden onay almak için iki devletli çözümü doğrudan reddetmeyi kullandı.
Ancak Biden'ın, askeri ikmali potansiyel olarak geciktirmek ya da İsrail'i eleştiren bir BM kararında olası bir çekimserliği ima etmek dışında başka etki araçları da var.
Netanyahu Biden ile iki devletli çözüme giden uygun bir yol konusunda anlaşmaya varamazsa, İsrail zor bir durumda kalacaktır.
Netanyahu Gazze'nin yeniden inşasını finanse etmek için uluslararası topluma güveniyor. İsrail, askeri operasyonlarının yol açtığı yıkımı onarmak için gereken yaklaşık 50 milyar doları karşılayacak mali kapasiteye sahip değil.
Bununla birlikte, Netanyahu Biden ile iki devletli çözüme giden uygun bir yol konusunda anlaşmaya varamazsa, İsrail zor bir durumda kalacaktır.
Petrol ve doğalgaz zengini Arap ülkeleri, Filistin devletine sağlam bir bağlılık olmadan Gazze'nin yeniden inşasına katkıda bulunmayacaklarını sürekli olarak ifade ettiler.
Gazze'nin harabe halinde kalmasına izin vermek Hamas'ın kontrolü yeniden ele geçirmesine ve İsrail'in kapısında başarısız bir devlete yol açacaktır.
Netanyahu henüz bunun farkında olmayabilir; ama bu talebi karşılamanın bir yolunu bulmaktan başka alternatifi yok. Son olarak Biden, Netanyahu'yu aşıp İsrail halkına hitap ederek İsrail'deki kamuoyu tartışmalarını etkileyebilir.
İsrail halkı, 7 Ekim saldırısından sonraki en karanlık anlarında Biden'ın yanlarında olmasını derinden takdir ediyor. İsrail'e yaptığı ziyaret Netanyahu'nun yapamadığını yaparak ülkeyi rahatlattı.
O zamandan beri İsrailliler, ABD Başkanı'nın kendilerini savunmasını, İsrailli rehinelerin geri dönmesi için mücadele etmesini, İsrail ordusuna askeri malzeme göndermesini ve İsrail'i eleştiren BM kararlarını veto etmesini izlediler.
Buna karşın Netanyahu'nun İsrail halkı nezdindeki itibarı, yargının yetkilerini azaltmak için yürüttüğü kendi çıkarına hizmet eden kampanyanın bölücülüğü nedeniyle 7 Ekim'den önce zaten tarihi düşük seviyedeydi.
Eğer bugün bir seçim yapılsaydı, hezimete uğrardı. Son kamuoyu yoklamalarına göre İsraillilerin yüzde 70'inden fazlası onun istifa etmesini istiyor. Bu arada İsraillilerin yüzde 80'inden fazlası savaş sonrasında ABD'nin liderliğini onaylıyor ve Biden'ı Trump'a 14 puan farkla tercih ediyor; İsrailliler on yıllardır ilk kez ABD başkanlığı için Demokrat adayı Cumhuriyetçilere tercih ediyor.
Biden ne yapmalı?
Biden'ın Netanyahu ile bir çatışmaya girmesi durumunda, İsrail halkına bir konuşma yapması Amerikan başkanına potansiyel olarak stratejik bir avantaj sağlayabilir.
Bu konuşma için en uygun zamanlama, Amerika Birleşik Devletleri'nin İsrail halkından derin bir minnettarlık uyandıracak bir jestle yeni bir esir takasını kolaylaştırmasının ardından olacaktır.
Bu konuşmanın birincil amacı İsrail halkına iki devletli çözümü savunmak olmayacaktır, zira şu anda böyle bir öneriye açık olmayabilirler. Bunun yerine, ABD'nin Gazze'de istikrarlı bir çatışma sonrası senaryosu oluşturma ve böylece 7 Ekim olaylarının tekrarlanmasını önleme çabalarının babacan bir şekilde açıklanması amaçlanacaktır.
Dahası, bu konuşma daha geniş kapsamlı çatışmanın çözümüne yönelik kademeli bir yolun ana hatlarını çizecek ve birbirini izleyen İsrailli nesillerin Gazze sokaklarında ve Batı Şeria'daki mülteci kamplarında sürekli bir savaşın içinde kalmasını önlemeyi amaçlayacaktır.
Biden, İsrail hükümetinin önerdiği hareket tarzına uyması koşuluyla, kalıcı barış vaadi sunan alternatif bir yaklaşım sunacaktır.
Netanyahu'nun İsrail'in Batı Şeria ve Gazze'de kapsamlı güvenlik kontrolünü elinde tutması gerektiği iddiasına karşı Biden, ABD tarafından denetlenen alternatif güvenlik düzenlemelerini vurgulayacaktır.
Netanyahu'nun şu anda iktidarda kalabilmesinin tek yolu, iki devletli çözüme şiddetle karşı çıkan aşırı milliyetçilerle koalisyonunu sürdürmek.
Bu düzenlemeler Filistin devletinin askerden arındırılmasını içerecek, böylece İsrail'in güvenlik zorunlulukları ile Filistin'in egemenliği uzlaştırılacak ve İsrailliler için kalıcı bir askeri işgale kıyasla daha güvenli bir ortam sağlanacaktır.
Biden'a boyun eğmek Netanyahu'nun tüm siyasi içgüdülerine ters düşecektir. Netanyahu'nun şu anda iktidarda kalabilmesinin tek yolu, Filistin Yönetimi'nin yeniden canlandırılmasına ve iki devletli çözüme şiddetle karşı çıkan aşırı milliyetçilerle koalisyonunu sürdürmek.
Eğer teslim olursa, iktidarı kaybetme riskiyle karşı karşıya kalacaktır. Normalde köşeye sıkıştığında Netanyahu dans eder: ABD'ye biraz boyun eğerken sertlik yanlılarına verdiği tavizlerin ciddi olmadığı konusunda güvence verir.
Özellikle İsrail yerleşimleri konusunda 15 yıldır bu manevrayla paçayı kurtardı. Ama artık bıçak kemiğe dayandı.
Netanyahu inandırıcı bir şekilde iki devletli çözümü desteklediğini iddia edemez. Bunu daha önce 2009'da yapmıştı; ama o zamandan beri yalan söylediği ortaya çıktı, zira şimdi bir Filistin devletinin kurulmasını engellemekle övünüyor.
Ancak Netanyahu bu sonuca muhalefetini sürdürse bile, ABD'nin Gazze için savaş sonrası planıyla işbirliği yapması, Filistin Yönetimi'nin Gazze'de faaliyet göstermesine izin vermek ve Batı Şeria'daki yerleşim faaliyetlerini kısıtlamak gibi iki devletli çözüme giden inandırıcı bir yol oluşturacak eylemlerde bulunmasını sağlayacak ve böylece kırılgan koalisyonunu mahvedecek ve muhtemelen kariyerini sona erdirecektir.
Biden'ın Netanyahu ile karşı karşıya gelmekten kaçınmayı tercih edeceği açık, ancak bu kaçınılmaz görünüyor. Başkan Netanyahu'nun dikkatini nasıl çekeceğini düşünürken, Netanyahu'nun hesaplarını değiştirmenin bir yolunu bulmalı ya da Netanyahu tereddüt etmeye devam ederse, Biden'ın tercih ettiği "ertesi gün" yaklaşımı için İsrail kamuoyunun desteğini kazanmaya yardımcı olmalı.
İran ve "Direniş Ekseni”ndeki müttefiklerinin savaştan elde ettiği avantajdan da hoşnut değil; zira bu durum hem Suudi Arabistan hem de İsrail için tehdit oluşturuyor.
Suudi Arabistan bu çabada önemli bir rol oynama potansiyeline sahiptir. Başkan Biden 7 Ekim öncesinde İsrail-Suudi barışında stratejik bir atılım gerçekleştirmenin eşiğinde olduğuna inanıyordu.
Devam eden Gazze çatışmasına rağmen, bu fırsat hala devam ediyor. Veliaht Prens Muhammed bin Selman (MBS), Hamas'ın ülkesinin kalkınmasına yönelik trilyon dolarlık iddialı planını gölgelemesine izin vermemekte kararlı.
Ayrıca İran ve "Direniş Ekseni”ndeki müttefiklerinin savaştan elde ettiği avantajdan da hoşnut değil; zira bu durum hem Suudi Arabistan hem de İsrail için tehdit oluşturuyor.
Biden ile müzakere ettiği anlaşmanın krallığının hayati çıkarlarına hizmet ettiği düşünüldüğünde, MBS durum sakinleştiğinde ilerlemekle ilgilenmeye devam ediyor. Ancak İsrail ile ilişkilerin normalleşmesi, diğer Arap ülkelerinde olduğu gibi kamuoyunun İsrail'e daha da şiddetle karşı çıktığı Suudi Arabistan'da şu anda popüler değil.
Bu ikilemi uzlaştırmak için MBS'nin 7 Ekim'den önce çok az ilgi gösterdiği bir şeyi şimdi vurgulaması gerekiyor: iki devletli çözüme giden inandırıcı bir yol.
Biden İsraillilerin karşı karşıya olduğu seçeneği açıkça ortaya koymalıdır. Ya Filistinlilerle sonsuza dek sürecek bir savaşa doğru yollarına devam edecekler ya da ABD'nin "ertesi gün" planını benimseyecekler ve Suudi Arabistan'la barış ve daha geniş Arap ve Müslüman dünyasıyla daha iyi ilişkilerle ödüllendirilecekler.
Netanyahu bu şartları zaten kamuoyu önünde reddetti. Ancak bunu anlaşma özel olarak teklif edildikten sonra yaptı. Biden tekrar denemeli; ama bu sefer anlaşmayı doğrudan İsrail kamuoyuna sunarak dikkatleri 7 Ekim travmasından uzaklaştırmalı.
1973'teki Yom Kippur Savaşı'nın ardından Mısır Devlet Başkanı Enver Sedat Kudüs'e sürpriz bir ziyaret gerçekleştirerek İsrail halkını etkilemeyi başarmıştı.
MBS'nin böylesine cesur bir adım atması pek olası değil, ancak saygın bir İsrailli televizyon gazetecisiyle röportaj yaparak İsrail kamuoyuna doğrudan ulaşma konusunda Biden ile işbirliği yapmaya ikna edilme ihtimali var.
Biden ve MBS işbirliği yaparak Suudi Arabistan'ın barış önerisini iyimserlik mesajını güçlendirmek için kullanabilir. Filistinlilerin yükümlülüklerini yerine getirmelerini sağlamak için Suudi ve Sünni Arapların Gazze'deki Filistin Yönetimi yönetimini ve iki devletli çözümü destekleme çabalarını vurgulayabilirler.
Biden'ın tehditkâr olmayan bir üslupla, bu atılımın ABD'nin önemli stratejik çıkarlarıyla uyumlu olacağını ve aynı zamanda İsrail ile Suudi Arabistan arasında barışı teşvik edeceğini vurgulaması gerekecektir.
İsrail'in işbirliğini beklemenin makul olduğuna inandığını ve İsrail hükümetinin bu işbirliğini reddetmesi halinde yaşayacağı şaşkınlığı ifade etmesi gerekir.
Biden, Filistin devleti konusundaki kararlılığına güvenmek için çok az nedeni olan Filistinlileri ve Arap liderleri ikna etme konusunda daha az ciddi ancak benzer bir sorunla karşı karşıya kalacak - özellikle de Biden'ın 2025'te Beyaz Saray'da olmayacağını bildikleri için. Onları kazanmak kolay olmayacak.
Bazıları ABD'nin Filistin devletini şimdi tanımasını ve sınırlarının daha sonra müzakere edilmesini önerdi. Ancak bu türden büyük bir jest, arabayı atın önüne koyacaktır: Filistin Yönetimi, tanınma ile ödüllendirilmeden önce güvenilir, hesap verebilir, şeffaf kurumlar inşa etmeye başlamalı ve güvenilir bir "kurulmakta olan devlet" olduğunu göstermelidir.
Ancak Amerika'nın ve uluslararası toplumun iki devletli çözüme olan bağlılığını göstermenin başka bir yolu daha var.
İsrail, Arap komşuları ve Filistinliler arasındaki her müzakerenin temeli, 1967'deki Altı Gün Savaşı'nın ardından İsrail ve Arap devletleri tarafından kabul edilen 242 sayılı BM Güvenlik Konseyi kararıdır. (1998 yılında FKÖ de bu kararı Oslo anlaşmalarına yol açan müzakerelerin temeli olarak kabul etmiştir).
Ancak 242 sayılı karar, mülteci meselesinin adil bir çözüme kavuşturulması ihtiyacına yapılan geçici bir atıf dışında Filistin meselesi konusunda sessizdir.
"Savaş yoluyla toprak kazanımının kabul edilemezliğine" ve İsrail'in 1967 savaşında işgal ettiği topraklardan ("topraklar" olmasa da) çekilmesi gerektiğine açıkça atıfta bulunmasına rağmen, diğer nihai statü konularının hiçbirinden bahsetmemektedir.
Karar 242'yi güncelleyen yeni bir karar, ABD ve uluslararası toplumun iki devletli çözüme olan bağlılığını uluslararası hukuka dahil edebilir. BM Genel Kurulu'nun 181 sayılı kararına atıfta bulunarak İsrail Yahudi devleti ve Filistin Arap devletinin karşılıklı tanınmasına dayalı iki halk için iki devlet çağrısında bulunabilir.
Ayrıca her iki tarafa da yerleşim faaliyetleri, kışkırtma ve terörizm dahil olmak üzere iki devletli çözüme ulaşılmasını engelleyecek tek taraflı eylemlerden kaçınmaları çağrısında bulunabilir. Ve tüm nihai statü konularının çözüme kavuşturulması, çatışmanın ve bundan kaynaklanan tüm taleplerin sona erdirilmesi için taraflar arasında "uygun zamanda" doğrudan müzakereler yapılması çağrısında bulunabilir.
Böyle bir karar tasarısı ABD tarafından sunulur, Suudi Arabistan ve diğer Arap devletleri tarafından desteklenir ve oybirliğiyle kabul edilirse, İsrail ve FKÖ'nün 242 sayılı kararı kabul ettikleri gibi bunu da kabul etmekten başka seçenekleri kalmayacaktır.
Zaman geldi
Savaşlar genellikle her iki taraf da kendilerini tüketene ve düşmanlarını yok etmek için beyhude bir çaba harcamaktansa onlarla bir arada yaşamanın daha iyi olacağına ikna olana kadar sona ermez.
İsrailliler ve Filistinliler bu noktadan çok uzaktalar. Ama belki Gazze'deki çatışmalar sona erdikten ve öfkeler yatıştıktan sonra bu noktaya nasıl ulaşacaklarını yeniden düşünmeye başlayabilirler.
Umutlu olmak için şimdiden bazı nedenler var. Örneğin İsrail'in Arap vatandaşlarının Hamas'ın ayaklanma çağrısını şimdiye kadar reddetmiş olması.
İsrail'in Arap-Yahudi karışık şehirlerinde 7 Ekim'den bu yana nispeten az toplumsal şiddet yaşandı ve Arap-İsrail toplumunun en önde gelen liderlerinden biri olan siyasetçi ve Knesset üyesi Mansur Abbas (Filistin başbakanı ile bir akrabalığı yok) bir arada yaşama hedefini cesurca dile getirdi.
Ekim ayı sonunda The Times of Israel'de yazdığı yazıda "Arap ve Yahudi vatandaşlar olarak hepimiz barışı ve sükuneti korumak için işbirliği yapmaya özen göstermeliyiz" dedi.
"Bu krizi barışçıl bir şekilde aşmak için anlayış ve hoşgörüyü arttırarak ilişkilerin dokusunu güçlendireceğiz."
Batı Şeria ve Doğu Kudüs'teki Filistinliler de aşırılık yanlısı yerleşimcilerin kışkırtma ve saldırılarına rağmen (münferit terör olaylarının aksine) halk şiddetine yönelmedi; Batı Şeria'da yaşayan ancak 7 Ekim'den önce İsrail'de çalışan 150.000 kadar Filistinli anlaşılabilir bir şekilde aşağılanma duygusuyla yanıyor olabilir, ancak çocuklarının kontrol noktalarında İsrail askerleriyle savaştığını görmektense işlerine dönmeyi tercih ederler.
Hem İsrailliler hem de Filistinliler şu anda gerçek anlamda bir arada yaşamak için gerekli tavizleri verme konusunda istekli değiller ve bu durum Clinton yönetiminin son dönemiyle tam bir tezat oluşturuyor.
Uzlaşmayı reddetmenin sonuçları giderek daha belirgin hale gelmekte ve gelecekte daha da netleşmesi beklenmektedir. Zaman içinde her iki toplumdaki çoğunluğun, çocuklarına daha iyi bir gelecek sağlamak için en iyi hareket tarzının nefretle yaklaşmak yerine saygıyla ayrılmak olduğunu fark etmesi mümkündür.
Bu farkındalık, her iki taraftan da sorumlu ve cesur liderliklerin ortaya çıkması halinde hızlandırılabilir. Bu arada ilerleme, Yahudi İsrail devletinin yanında barış ve güvenlik içinde bir arada yaşayan bir Filistin Arap devletinin kurulmasına yönelik uluslararası bir taahhütle başlayabilir.
Amerika Birleşik Devletleri, Arap devletleri ve uluslararası toplum tarafından desteklenen bu taahhüt, Gazze ve Batı Şeria'da istikrarı teşvik etmeye yönelik ortak çabalarla güçlendirilebilir.
Nihayetinde, on yıllardır devam eden zorluklara rağmen iki devletli çözümün uygulanabilir ve dirençli olduğu hem ilgili tüm taraflar hem de küresel toplum için açık hale gelebilir.
Çeviren: Keda Bakış
