İsrail Hamas'ı yenmeyi başaramadığı gibi, Gazze soykırımıyla yeniden dünya gündemine taşıdığı Filistin devleti tartışmalarının da içine çekiliyor.
YDH- Beyrut merkezli The Cradle'da yayınlanan ''To Israel’s horror, Hamas brings ‘Two-State Solution’ back into focus'' başlıklı makale, Hamas'ın yeniden dirilişinin Direniş Ekseni'nin desteğine ve İsrail'in eylemlerinin küresel çapta kınanmasına bağlandığını, bunun da güç dinamiklerinde bir değişime yol açarak İsrail'i artık iki devletli bir çözüm için müzakerelerin düşünüldüğü bir konuma getirdiğini vurguluyor. Olayların bu beklenmedik dönüşü Hamas ve Filistin direnişinin siyasi zekâsını ortaya koyarken, İsrail'in askeri ve siyasi stratejilerinin başarısızlığının da altını çizmektedir.
***
Yedi ay süren korkunç bir askeri harekatın ardından İsrail'in Gazze'de Hamas'ı tamamen ortadan kaldıramadığı şüpheye yer bırakmayacak kadar açık. Savaş alanında büyük bir zafer elde etmek yerine, işgalci ülke şimdi kendi kontrolü dışındaki koşulların zorlamasıyla iki devletli bir çözüm için isteksizce müzakerelere girişiyor.
İşgal altındaki Batı Şeria, Doğu Kudüs ve Gazze Şeridi topraklarında gerçek anlamda bağımsız ve egemen bir Filistin devleti kurmanın zorluklarına rağmen, İsrail hükümetinin ısrarlı muhalefeti karşısında bile bu senaryonun gerçekleşme olasılığı giderek artıyor. Bu gelişme, özellikle Tel Aviv'in dış politika danışmanı Ophir Falk tarafından özetlenen ilk stratejisinin öncelikle Hamas'ı ve onun askeri ve idari yapılarını tamamen ortadan kaldırmayı hedeflediği düşünüldüğünde dikkat çekicidir. Bugün ise iki devletli seçenek Washington'da ve Tel Aviv'in sadık müttefikleri tarafından çılgınca yeniden canlandırılmaya çalışılıyor.
ABD'nin eski İsrail büyükelçisi ve işgal devletinin sadık destekçisi Martin Indyk, Foreign Affairs dergisinde iki devletli çözümün "ölmek" bir yana, şu anda şehirdeki tek makul oyun gibi göründüğünü savunuyor:
Bu canlanmanın nedeni karmaşık değil. Sonuçta iki devletli çözümün sadece birkaç olası alternatifi var. Bir Hamas'ın çözümü var ki o da İsrail'in yok edilmesi. İsrail'in Batı Şeria'yı ilhakı, Filistin Yönetimi'nin dağıtılması ve Filistinlilerin başka ülkelere sürülmesinden oluşan İsrail aşırı sağının çözümü var. İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu'nun son on yıldır sürdürdüğü ve statükoyu sonsuza kadar korumayı amaçlayan 'çatışma yönetimi' yaklaşımı var - ve dünya bunun nasıl sonuçlandığını gördü. Bir de Yahudilerin azınlık haline geleceği ve böylece İsrail'in bir Yahudi devleti olarak statüsünün sona ereceği iki uluslu bir devlet fikri var. Bu alternatiflerin hiçbiri çatışmayı çözmeyecektir - en azından daha büyük felaketlere yol açmadan. Dolayısıyla eğer çatışma barışçıl bir şekilde çözülecekse, iki devletli çözüm ayakta kalan tek fikirdir.
Devlet kurabilmek için silahsızlanma mı?
Hamas'ın Gazze'deki lider yardımcısı Halil el-Hayya geçen hafta yaptığı önemli açıklamalarla manşetlere çıktı. Associated Press'e verdiği bir mülakatta Hayya, 1967 sınırlarının müstakbel bir Filistin devletinin temeli olmasını desteklediğini açıkça ifade etti. Hayya, Batı Şeria ve Gazze Şeridi'nde tam bağımsız bir Filistin devleti vizyonunun yanı sıra Filistinli mültecilerin uluslararası kararlara uygun olarak ülkelerine geri gönderilmesini de vurguladı. Bu açıklamalar Hayya'nın İsrail'in 1967 öncesi sınırlarına ilişkin tutumuna ışık tutmaktadır.
Ancak en önemlisi, direniş hareketinin askeri kanadı El Kassam Tugayları'nın kendisini feshedebileceğini ve/veya kadrolarını Filistin ulusal ordusuna katabileceğini ima etmesidir:
İşgalcilere karşı savaşan insanların tüm deneyimleri, bağımsız olduklarında, haklarını ve devletlerini elde ettiklerinde, bu güçler ne yaptı? Siyasi partilere dönüştüler ve onları savunan savaş güçleri de ulusal orduya dönüştü.
Falk bu olasılıkları değerlendirmek yerine Hayya'yı "yüksek rütbeli bir terörist" olarak nitelendirdi ve konuyu tekrar İsrail'in uzlaşmaz taleplerine çekmeye çalıştı:
"Başbakan Netanyahu'nun hükümeti Hamas'ın Gazze'deki askeri ve yönetim kabiliyetlerini yok etme, rehineleri serbest bırakma ve Gazze'nin gelecekte İsrail ve medeni dünyanın geri kalanı için bir tehdit oluşturmamasını sağlama misyonunu belirledi" diyen Falk, "Bu hedeflere ulaşılacak" diye ekledi.
Doha ve İstanbul'da diplomasi
Hayya, görüşlerinin Hamas'ın 1998'de direniş hareketinin ruhani lideri Şeyh Ahmed Yasin tarafından dile getirilen ve 2017 genel ilkeler ve politikalar tüzüğünde yinelenen tarihsel pozisyonlarıyla uyumlu olduğunu vurgulasa da, kamuoyuna yaptığı açıklamalar Hamas'ın, özellikle de siyasi müttefikleri Katar ve Türkiye'nin yoğun siyasi baskılarıyla karşı karşıya olduğunun altını çiziyor.
Bu baskılar, çatışmayı potansiyel olarak sona erdirebilecek ve 'kalıcı istikrarı' tesis edebilecek üst düzey uluslararası ve bölgesel görüşmeleri teşvik etmeyi amaçlıyor. Her müzakerede olduğu gibi, ele alınması gereken temel sorular var: Bu şartları uygulama yetkisine kim sahip olacak? Ne gibi sınırlamalar getirilecek? Bunlar Gazze'de kuşatılmış Filistinliler ve onların daha geniş davaları için olduğu kadar el-Kassam ve tüm direniş için de kritik konular.
Perde arkasında hem Katar hem de Türkiye Hamas'ın yeni diplomatik yaklaşımının şekillenmesinde etkili oldu. Hareketin Halid Meşal ve İsmail Haniye gibi dış liderleri Doha ve İstanbul'da her iki ülke tarafından kolaylaştırılan görüşmelere katıldılar.
Bu ayın başlarında Katarlı mevkidaşı Şeyh Muhammed bin Abdulrahman el-Tani ile ortak bir basın toplantısı düzenleyen Türkiye Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Batı'nın iki devletli çözüme dayalı barış çabalarının yoğunlaştırılmasına yönelik olumlu tutumunun altını çizerek açıkça destek verdi.
Fidan gazetecilere verdiği demeçte "Hamas ile yıllardır sürdürdüğümüz siyasi görüşmelerde 1967 sınırları dahilinde kurulacak bir Filistin devletini kabul ettiler. Filistin devletinin kurulmasının ardından Hamas'ın silahlı kanada ihtiyacı kalmayacağını ve siyasi bir parti olarak devam edeceklerini söylediler" dedi.
Top İsrail'in sahasında
İsrail'in batılı müttefikleri uzun süredir Hamas'ı Filistin'deki tüm süreçlerin dışında tutmaya çalışsa da, Gazze'nin askeri liderliğinin, özellikle de El Kassam Tugayları'nın herhangi bir müzakere sürecinde önemli bir rol oynayacağı çok açık bir şekilde ortaya çıktı.
Bu Hamas için olağanüstü bir zaferdir ve sadece Gazze'ye değil tüm Filistin'e ilişkin gelecekteki müzakerelere kendisini dahil etmeyi başarmıştır. Hareketin 1967 sınırlarını destekleme yönündeki taktiksel kararı sadece Hamas'ı güvenilir bir müzakereci olarak konumlandırmayı amaçlamakla kalmıyor, aynı zamanda stratejik olarak Benjamin Netanyahu'nun aşırı sağcı koalisyon hükümetini köşeye sıkıştırıyor. Hamas, devlet kurma karşılığında askerden arındırmaya istekli olduğu sinyalini vererek, sorumluluğu Tel Aviv'e yüklemeyi, koalisyon hükümetinin doğasında var olan kırılganlıkla oynamayı ve potansiyel olarak çöküşünü hızlandırmayı amaçlıyor. Bu hamle sadece Hamas'ın gelecekteki müzakerelerde elini güçlendirmekle kalmıyor, aynı zamanda ironik bir şekilde ABD'nin İsrail'de rejim değişikliği görmekteki çıkarlarıyla da örtüşüyor.
Hamas'ın - ister inançla, ister baskı altında, isterse kurnazca bir taktik olarak - Filistin'in ve bölgenin geleceğiyle ilgili daha geniş ve uzun vadeli siyasi müzakerelerde gerekli bir ortak haline geldiği açıktır. Yıllar içinde hareketin kendisi de İsrail ile birkaç tur dolaylı müzakereye girmek zorunda kaldı, özellikle de Hamas'ın hala Şam'da bulunduğu milenyumun ilk on yılının sonunda. Bu, Ankara'nın barış sürecini yeniden canlandırmak için teşvik ettiği daha büyük bir bölgesel çabanın parçasıydı.
Yirmi altı yıl önce Halid Meşal, eski ABD Başkanı Jimmy Carter'ın Gazze yönetiminin başlarında İsrail ile Hamas arasındaki çıkmazı kırmayı amaçlayan dokuz günlük Batı Asya turu sırasında Şam'da Carter ile bir araya geldi. Filistin direniş hareketi, o dönemdeki jeopolitik ortam nedeniyle siyasi manevra için önemli bir hareket alanına sahipti. Carter, Hamas'ın Filistinliler tarafından kabul edilmesi ve İsrail'in komşu bir devlet olarak barış içinde var olma hakkının tanınması halinde 1967 sınırları dahilinde bir Filistin devletini kabul etmeye hazır olduğunu ifade ettiğini bildirdi.
İsrail'i Hamas'ın isteklerini yerine getirmeye zorlamak
Ancak bugün Hamas'ın yenilenen gücü iki ana faktörden kaynaklanıyor: Filistinli müttefiklerini destekleyen bölgenin Direniş Ekseni'nin amansız, birleşik askeri geri püskürtmesi ve İsrail'in Gazze soykırımının eşi benzeri görülmemiş küresel kınanması - her ikisi de Tel Aviv'in başlangıçtaki, kendine aşırı güvenen savaş hedeflerini keskin bir şekilde etkiliyor ve şaşırtıyor. Hamas'ı yenmek yerine, İsrail şimdi kendisini geri adım atmış ve en az beklediği sonuç olan iki devletli çözüm etrafında müzakereler yürütürken buluyor. Tel Aviv'in içinde bulunduğu bu rahatsız edici ikilem aynı zamanda Hamas ve Filistin direnişinin siyasi zekâsını da gözler önüne seriyor: İsrail'in bu çatışma boyunca sergilediği yaklaşımın tam tersine, sert gücün kendi başına bir amaç olmaktan ziyade siyasi amaçlara ulaşmadaki faydasını fark ettiler. Aksa Tufanı Operasyonu'ndan yedi ay sonra Hamas'ın bir dizi kabiliyetini muhafaza ediyor olması sadece İsrail'in askeri ve siyasi hedeflerinin başarısızlığını değil, aynı zamanda Tel Aviv'in beklenmedik bir şekilde alçaldığını da göstermektedir. İsrail bugün, 30 yıldır özenle kaçındığı Filistin devleti müzakerelerine zorlanıyor.
Bu değişim kuşkusuz ABD'deki eşi benzeri görülmemiş öğrenci protesto hareketinden ve dünyanın dört bir yanındaki diğer sömürge karşıtı seslerden güç alarak yerel mücadeleye küresel bir boyut katıyor. Bu gelişmeler de Hamas'ın elindeki bir başka koz ve İsrail'in tabutuna çakılacak bir başka çividir.
Çeviri: YDH
