İnsan Hakları İzleme Örgütü ve 110'dan fazla kuruluş, Filistin'deki ağır insan hakları ihlalleri nedeniyle Avrupa Birliği'ne İsrail ile ticari ortaklık anlaşmasını derhal askıya alması çağrısında bulundu.
YDH - İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW) ile 110'dan fazla sivil toplum kuruluşu ve sendika, 19 Haziran 2025'te yayımladıkları ortak bildiriyle Avrupa Birliği'ne (AB), Filistin halkına yönelik işlediği ağır suçlar ve ciddi ihlaller nedeniyle İsrail ile olan ticari ortaklık anlaşmasını derhal askıya alması çağrısında bulundu.
Kuruluşlar, bu adımın son iki yıldır İsrail makamlarından hesap sorulması yönünde atılacak ilk somut Avrupa eylemi olacağını vurguladı.
Anlaşma AB dışişleri bakanlarının gündeminde
AB dışişleri bakanlarının 23 Haziran'da İsrail ile imzalanan anlaşmayı ele alması bekleniyor.
Bakanlara, İsrail'in anlaşmanın ikinci maddesine ne ölçüde uyduğuna dair bir değerlendirme sunulacak.
Söz konusu madde, insan haklarına ve demokratik ilkelere saygının, iki taraf arasındaki ilişkinin "temel bir unsuru" olduğunu belirtiyor.
Bu uyumun gözden geçirilmesi süreci, Hollanda hükümetinin girişimi ve 27 AB ülkesinden 17 dışişleri bakanının desteğiyle 20 Mayıs'ta başlatılmıştı.
HRW: AB suç ortaklığı riskiyle karşı karşıya
İnsan Hakları İzleme Örgütü AB Direktör Vekili Claudio Francavilla, konuyla ilgili yaptığı açıklamada, "Soykırım Sözleşmesi'ne taraf olan tüm AB ülkeleri, İsrail'in mezalimini durdurmak için tüm makul araçları kullanmakla yükümlüdür," dedi.
Francavilla, "Bunun yerine birçok AB ülkesi eli kolu bağlı durarak suç ortaklığı riskiyle karşı karşıya kalmıştır," diye ekledi.
Francavilla, "AB dışişleri bakanları, İsrail ile İran arasındaki artan düşmanlıkların dikkatleri Filistinlilere yönelik devam eden soykırım ve ırk ayrımcılığından başka yöne çekmesine izin vermemeli ve AB-İsrail ortaklık anlaşmasının ticari ayağını daha fazla gecikmeden askıya almalıdır," ifadelerini kullandı.
Askıya alma için nitelikli çoğunluk yeterli
Örgüt, hedefe yönelik yaptırımlar, silah ambargosu veya İsrail ile ortaklık anlaşmasının tamamen askıya alınması gibi oy birliği gerektiren adımların aksine, anlaşmanın ticari ayağının askıya alınmasının AB üyesi ülkelerin nitelikli çoğunluğunun desteğinden fazlasını gerektirmediğine dikkat çekti.
Bu yöndeki ilk talep, Şubat 2024'te İspanya ve İrlanda'dan gelmişti.
Bu adım, kapsamlı bir ticaret ambargosu anlamına gelmiyor, yalnızca ikili ticarette gümrük vergilerinin yeniden uygulanmasını içeriyor.
AB içinde görüş ayrılıkları sürüyor
Bu gelişmeler yaşanırken, 17-20 Haziran tarihleri arasında yapılması planlanan iki devletli çözüm ve Orta Doğu'da barış konulu Birleşmiş Milletler konferansı, İsrail ile İran arasındaki düşmanlıkların sürmesi nedeniyle ertelendi.
İnsan Hakları İzleme Örgütü, 5 Haziran tarihli bir mektupta AB üyesi ülkeleri, bu konferansı insan hakları ve uluslararası hukuku desteklemeye yönelik tekrarlanan açıklamalardan öteye geçmek için bir fırsat olarak kullanmaya çağırmıştı.
Örgüt, silah transferlerinin askıya alınması, ikili anlaşmaların dondurulması ve yerleşim birimleriyle ticaretin yasaklanması gibi somut ve zamanı belirlenmiş adımlar atılmasını talep etmişti.
Ancak AB kurumları, Avrupa Komisyonu'nun tereddütleri ve başta Macaristan, Çekya, Almanya ve İtalya olmak üzere bir grup hükümetin muhalefeti nedeniyle büyük ölçüde ortak bir duruş sergileyemedi. Bu durum, İsrail makamlarında cezasızlık hissinin pekişmesine katkıda bulundu.
HRW'ye göre, devam eden gözden geçirme süreci, AB'nin İsrail makamlarından hesap sormaya en çok yaklaştığı nokta olsa da, bu sürecin ticari ayağın askıya alınmasıyla takip edilmemesi halinde önemli bir pratik etkisi olmayacak.
Francavilla, "Yaklaşık 21 aydır AB, Filistinlilere yönelik artan mezalimi uluslararası hukuku destekleyecek gerçek bir eylemde bulunmadan izliyor," dedi.
Francavilla sözlerini şöyle tamamladı: "Anlaşmanın gözden geçirilmesi ve askıya alınması, AB'nin insan hakları ve uluslararası hukuka olan bağlılığından geriye kalan güvenilirliğini kurtarması ve İsrail makamlarının işlediği süregelen soykırım eylemlerine kararlı bir şekilde yanıt vermesi için bir fırsattır."
