Associated Press, Donald Trump'ın Ukrayna’ya silah akışını artıracağını ve Rusya ile ticaret yapan ülkelere karşı ağır tarifeler uygulayacağını bildirirken, bu adımı Putin’e yönelik sabrının tükenmesi ve savaşın uzamasına duyduğu tepkiyle ilişkilendirdi.
YDH- Associated Press’in (AP) bildirdiğine göre, ABD Başkanı Donald Trump, pazartesi günü yaptığı açıklamada Rusya’yı ağır tarifelerle tehdit etti ve Ukrayna’ya Amerikan silahlarının aktarımı için yeni bir mekanizma başlattığını duyurdu.
AP, bu adımın, Trump’ın aylar süren başarısız müzakerelerin ardından Moskova’ya karşı sertleşen tutumunun son halkası olduğunu öne sürdü.
AP’ye göre, Cumhuriyetçi liderin son adımları, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in üç yıl önce başlattığı savaşı sona erdirme vaadiyle göreve aday olan Trump’ın yaklaşımında yaşanan değişimi yansıtıyor. Daha önce Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy’i “uzlaşmaz” olarak eleştiren Trump, son dönemde Putin’e karşı giderek artan bir memnuniyetsizlik dile getiriyor.
“Putin’le yaptığım görüşmeler gayet hoş geçiyor ama geceleri füzeler fırlatılıyor.” diyen Trump, savaşın bitmek bilmemesinden şikâyet ederek “Bu böyle devam edip duruyor.” dedi.
Trump, 50 gün içinde barış anlaşması sağlanmazsa “ağır tarifeler” uygulayacağını belirtti. Detay vermekten kaçınsa da bu tarifelerin “ikincil” olacağını ve Rusya’yla ticaret yapan ülkeleri hedef alarak Moskova’yı küresel ekonomide izole etmeyi amaçladığını söyledi. Ayrıca, Avrupa’daki müttefiklerin “milyarlarca dolarlık” ABD yapımı silah satın alarak Ukrayna’ya ileteceklerini belirtti.
Trump, bu açıklamayı NATO Genel Sekreteri Mark Rutte ile birlikte Oval Ofis’te yaptı. Plana, Ukrayna için kritik önemdeki Patriot hava savunma sistemlerinin de dahil olduğu bildirildi.
Pentagon’un, stokların tükenme endişesiyle Ukrayna’ya silah sevkiyatını geçici olarak durdurması, Trump’ın bu ülkeye bağlılığı konusunda soru işaretlerine yol açmıştı.
Rutte, Almanya, Finlandiya, Kanada, Norveç, İsveç, Birleşik Krallık ve Danimarka’nın Ukrayna’ya silah sağlamak için alım yapacak ülkeler arasında yer aldığını söyledi. Rutte, “hızın burada kilit önemde” olduğunu belirtti ve bazı silahların acil şekilde Ukrayna’ya gönderileceğini, ardından bu ekipmanların ABD’den satın alınanlarla değiştirileceğini ifade etti.
Zelenskiy ise pazartesi günü yaptığı açıklamada, Trump’la telefonla görüştüğünü belirterek, “Rus saldırılarından halkı daha iyi korumak ve savunma pozisyonumuzu güçlendirmek için gerekli araçlar ve çözümleri ele aldık.” dedi. Ayrıca, Trump’ın gelecekte daha sık temasta kalmayı ve adımları koordine etmeyi kabul ettiğini aktardı.
Trump'ın Putin’e yönelik “sabrı tükeniyor”
AP’ye göre, Trump daha önce Putin’le olan dostane ilişkileriyle övünmüş ve Rusya’nın Ukrayna’dan daha fazla barışa istekli olduğunu savunmuştu. Zelenskiy’yi ise savaşın uzamasından sorumlu tutarak “seçimsiz diktatör” olarak nitelendirmişti.
AP, ancak Rusya’nın Ukrayna’daki sivil alanlara yönelik aralıksız saldırılarının, Trump’ın “sabrını taşırdığını” kaydetti. Nisan ayında Putin’e, Kiev’e yönelik saldırılarını “DURDUR!” çağrısıyla sosyal medyadan seslenen Trump, Mayıs ayında da Putin için “tam anlamıyla DELİ oldu” yorumunu yapmıştı.
Bu sırada, Trump’ın Ukrayna ve Rusya özel temsilcisi emekli Korgeneral Keith Kellogg, Kiev’de Zelenskiy ile görüştü.
Zelenskiy, bu görüşmenin “verimli” geçtiğini ve hava savunmasının güçlendirilmesi, ortak silah üretimi ve ABD ile Avrupa ülkelerinden silah tedariki konularını ele aldıklarını belirtti. Ayrıca Kremlin’e yönelik daha sıkı uluslararası yaptırımların da gündemde olduğunu ifade etti.
Zelenskiy, “Moskova’nın ancak güçle durdurulabileceği açık. Bu nedenle ABD’nin liderliğine ihtiyaç duyuyoruz.” dedi.
Patriot füzeleri ve ekonomik baskı
BM İnsan Hakları Misyonu'na göre, haziran ayında, Ukrayna’da üç yılın en yüksek sivil kayıpları yaşandı: 232 kişi öldü, 1.343 kişi yaralandı. Rusya’nın özellikle Kiev’e yönelik yoğun füze ve insansız hava aracı saldırıları, Ukrayna'nın hava savunma kapasitesini zorladı.
Trump, Patriot füzeleri ve diğer sofistike silahların Ukrayna’ya gönderileceğini ve bu ekipmanların masraflarının Avrupa Birliği tarafından karşılanacağını doğruladı.
Rusya Federasyon Konseyi Başkan Yardımcısı Konstantin Kosaçev, Trump’ın planını eleştirerek, “Bu planın tek kazananı Amerikan silah endüstrisidir.” dedi.
Almanya, halihazırda Ukrayna’ya üç Patriot sistemi teslim etmişti. Berlin’de açıklama yapan hükümet sözcüsü Stefan Kornelius, ülkesinin iki sistemin daha finansmanını üstleneceğini söyledi. Almanya Savunma Bakanı Boris Pistorius da Pazartesi günü Washington’a giderek ABD Savunma Bakanı Pete Hegseth ile görüşmelerde bulunacaktı.
Pistorius, “Avrupa’nın caydırıcılığı ve savunması için daha fazla sorumluluk üstlenmeye kararlıyız. Ancak ABD’nin katkısı kolektif güvenliğimiz için vazgeçilmez olmaya devam ediyor.” dedi.
“Silahlar rekor seviyede akacak”
Trump’a yakın bir isim olan Cumhuriyetçi Senatör Lindsey Graham, pazar günü yaptığı açıklamada savaşın kritik bir eşiğe geldiğini ve Trump’ın Ukrayna’ya yardım konusunda daha fazla istekli göründüğünü belirtti. CBS’e konuşan Graham, “Silahların rekor seviyede akacağını göreceksiniz.” dedi.
Putin’in, Trump’ı “kendi lehine oynayabileceğini” düşünmesinin büyük bir hata olduğunu söyleyen Graham, “Önümüzdeki günlerde Putin’i masaya çekmek için büyük bir diplomatik çaba göreceksiniz.” ifadesini kullandı.
Öte yandan, Putin’in uluslararası yatırımlardan sorumlu temsilcisi Kirill Dmitriyev, şubat ayında Suudi Arabistan’da ABD’li yetkililerle yaptığı görüşmelere atıfta bulunarak, Moskova-Washington diyaloğunun baskılara rağmen süreceğini savundu. Telegram üzerinden yaptığı açıklamada, “Yıkıcı baskı girişimlerine rağmen, ABD ile yapıcı diyalog devam edecek.” dedi.
Trump’tan yeni tarifeler ve kongreyle mesafeli duruş
Trump, Rusya’ya yönelik yeni tarifeler önerirken, Kongre’de hazırlanan ve daha sert yaptırımlar öngören iki partili yasa tasarısına mesafeli yaklaştı. “Gerekli mi emin değilim.” diyen Trump, “Faydalı olabilir, göreceğiz.” dedi.
AP’nin bildirdiğine göre, Kongre’deki yasa tasarısı, Rus petrol ve doğal gazı alan ülkelere karşı %500’e varan tarifeler getirmeyi ve yaptırımları artırmayı hedefliyor. Trump ise tek taraflı olarak %100 gümrük vergisi uygulanmasını önerdi. “Ticareti birçok şey için kullanırım, savaşları sonlandırmak için harika bir araç.” diye konuştu.
Avrupa Birliği'nin Rus petrolüne yönelik yasağını başlattığı 5 Aralık 2022 tarihinden bu yana, Rusya'nın ham petrol ihracatının %47’sini Çin, %38’ini Hindistan, %6’sını ise Türkiye ve AB oluşturuyor. Bu veriler, enerji sektörünü izleyen Finlandiya merkezli bağımsız bir kuruluş olan Temiz Hava ve Araştırma Merkezi’nden alındı.
ABD Dış İlişkiler Konseyi’nde Çin çalışmaları uzmanı Zongyuan Zoe Liu ise, petrolün kolayca başka pazarlara yönlendirilebileceğini belirterek, tarifelerin etkili olacağından şüphe duyduğunu söyledi. “Rusya, esnek bir ‘gölge filo’ kurdu, bu da uygulamayı zorlaştırıyor.” dedi.
Buna rağmen, uygulanma şekline bağlı olarak tarifelerin büyük etkiler yaratabileceğini söyleyen AP’ye göre, özellikle Çin’e %100 gümrük vergisi getirilmesinin, zaten gerilimli olan ABD-Çin ticaretini fiilen durma noktasına getirebileceği belirtiliyor.
Yine de söz konusu yaptırım paketinin iki destekçisi olan Senatör Graham ve Demokrat Senatör Richard Blumenthal, Trump’ın açıklamasını memnuniyetle karşıladıklarını ve yasalarının hukuki ve siyasi açıdan güçlü bir araç sunduğunu savundu.
