Daha önceleri yeni kurulacak hükümetin başbakanlığına Haydar el-İbadi’nin seçileceği tahmin ediliyordu. Ancak son haftalarda yaşanan gelişmeler sebebiyle bu ihtimal azaldı.
YDH-İran’da yayımlanan Maşrık gazetesi, Irak’taki yeni hükümet senaryolarını yazdı.
Irak seçimlerinde kullanılan oyların elle sayılmasından ve Irak Yüksek Seçim Komisyonu’nun Sadr Grubu ve liberallerin oluşturduğu Sairun ittifakının zafer kazandığını yeniden açıklamasının ardından Irak siyasi ortamında yeni bir aşamaya geçilmiş oldu.
Açıklamaya göre Sadr grubunun liderlik ettiği Sairun ittifakı, parlamentoda 54 sandalye kazandı ve daha önce açıklanan seçim sonuçlarında ciddi bir değişiklik olmadı.
Değişiklik yalnızca yıllarca IŞİD’e karşı savaşan Haşd Şabi liderlerinin oluşturduğu el-Fetih listesinde meydana geldi. Bu değişiklikle Fetih ittifakı, Irak meclisinde Bağdat’tan bir milletvekili daha kazandı.
Böylece parlamentodaki milletvekili sayısı 47’den 48’e yükselen Fetih ittifakı, Sairun ittifakından sonra mecliste ikinci büyük grup oldu.
Haydar el-İbadi’nin listesi 42 sandalye ile parlamentoda üçüncü olurken, İyad Allavi’nin listesi 21 sandalye, Ammar el-Hakim liderliğindeki Hikmet ittifakı da 19 sandalye kazandı.
Irak’taki nispi seçim sistemine göre 329 sandalyeli parlamentoda en fazla sandalyeye sahip olan siyasi ittifak, başbakanı tayin ediyor.
Haydar İbadi yeniden başbakan seçilebilir mi?
Iraklı siyasi gruplar arasında yapılan görüşmeler sonrasında şimdiye kadar başbakanlık için beş kişinin ismi gündeme geldi.
Bu kişiler şunlar: Falih Feyyad, Tarık Necm, Haydar İbadi, Hadi Amiri ve Adil Abdulmehdi.
Daha önceleri yeni kurulacak hükümetin başbakanlığına Haydar el-İbadi’nin seçileceği tahmin ediliyordu. Ancak son haftalarda yaşanan gelişmeler sebebiyle bu ihtimal azaldı.
Irak’taki bu siyasi gelişmeler, devlet hizmetlerinin iyileştirilmesi, yolsuzluklarla mücadele edilmesi ve gençlerin işsizlik sorununun çözülmesi talebiyle ülkenin güneyinde başlayan gösterilerin yarattığı şartlarda gerçekleşti.
Her gün yapılan gösteriler, Irak hükümetini acil eylem planı uygulamaya ve ülkenin güneyine birkaç milyar dolarlık yatırım taahhüdünde bulunmaya sevk etti. Zira bu bölgeler, ciddi şekilde altyapı yoksunluğundan dolayı sıkıntı yaşıyor.
Haydar İbadi
Yapılan gösteriler, Haydar İbadi hükümeti üzerinde ciddi bir baskı oluşturdu. Kamuoyunda da bir kez denenmiş olan Haydar İbadi hükümetini yeniden denemeye gerek olmadığı ve yeni kabinenin başka bir kişi tarafından kurulması gerektiği yönünde bir düşünce oluşturdu.
Irak halkına göre Haydar İbadi hükümeti, Batılıların ve Amerikalıların isteklerine teslim olan bir hükümet anlayışına sahip, yolsuzluklarla mücadelede gevşeklik gösteriyor ve hükümetin yapısı ve sorunları çözme konusunda sergilediği ihmal, Haydar el-İbadi hükümetini iflas etmiş bir hükümet haline getirmiştir bu yüzden de yeni süreçte onu yeniden denemek yanlıştır.
Oyların yeniden sayımı yapılmış ve seçim sonuçları açıklanmış olmasına rağmen, Irak’ın en büyük dini otoritesi olan Ayetullah Sİstani’nin Temsilcisi Abdulmehdi Kerbelai, bu haftaki Cuma namazı hutbesinde bu konuya hiç değinmedi.
Kerbelai, yetkililerin ülkedeki kaosu önlemek için sorumluluk hissetmesi gerektiğini vurguladı. Hükümetin yönetim işinde yaptığı işlerin sorumluluğunu üstlenmesi gerektiğini söyledi.
Abdulmehdi Kerbelai, şunları söyledi: Yöneticilerin en önemli sorumluluklarından biri, halka karşı verdiği vaatleri yerine getirmesidir. Yöneticiler, vaatlerini unutmamalıdır. Yerine getirebilecekleri vaatlerde bulunmalıdırlar. Vatandaşların onurunu ve şerefini korumalıdırlar ve vatandaşların zarar görmesini önlemelidirler.
Irak’ın en büyük dini mercii olan Ayetullah Sistani’nin barışçı gösterileri desteklemesi ve yasama, yürütme ve yargı erklerini göstericilerin taleplerine cevap vermeleri konusunda uyarması, siyasi analistler tarafından “Ayetullah Sistani, Haydar İbadi’nin yeniden başbakan olmasını onaylamıyor” şeklinde yorumlandı.
Bu durum, Şii siyasi gruplar arasındaki hükümet kurma müzakereleri sürecinde Haydar İbadi açısından bir zaaf noktası oluşturdu.
Yeni başbakanın belirlenmesi için çeşitli siyasi partiler arasında temas trafiği artarken, başbakanlık konusunda Falih Feyyad ile Tarık Necm arasındaki rekabet de şiddetleniyor.
Bazı siyasi analistlere göre Haydar İbadi’nin İran’a yaptırımlar konusunda Amerika ile işbirliği yapacağına dair açıklaması, onun başbakanlık konusundaki şansının azalmasından kaynaklanıyor.
Haydar İbadi, İran İslam Cumhuriyeti’nin onun yeniden Irak’ın başbakanı olmasını desteklemediğini düşünüyor. Bu, ise onun İran’a darılmasına ve bu şekilde bir tavır almasına neden oldu.
Halbuki İran İslam Cumhuriyeti, hiçbir zaman Irak’ta belirli bir kişiyi veya cenahı desteklemedi, sadece Irak’ın istikrar ve güvenli olmasını destekledi, Şii siyasi gruplar arasında ayrım yapmadı.
Dolayısıyla Haydar el-İabdi’nin İran’a yönelik bu son tavrını, Irak hükümetinin veya halkının tavrı değil, Haydar İbadi’nin kişisel tavrı olarak değerlendirmek gerekir.
Diğer başbakan adayları
Tarık Necm: Dava Partisinin başbakanlık konusundaki adayıdır. Tarık Necm, İbrahim Caferi hükümetinin kurulduğu dönemde Irak’a döndü. Onun bürosunda idari yönetici olarak çalışıyor. O, Nuri el Maliki’nin başbakanlığının ilk döneminde de Nuri el-Maliki’nin bürosuna genel müdür olarak tayin edildi.
Zaman içerisinde yetkileri genişledi ve Irak’taki güç piramidi içinde Maliki ile eşit düzeye geldi.
Tarık Necm, Ayetullah Sistani’nin desteğine de sahip. Nuri el-Maliki’nin bürosundan ayrıldıktan sonra da Ayetullah Sistani ile görüştü.
O dönemde Ayetullah Sistani’nin onu Ulusal Koalisyon’un Yüksek Müşavirliğini üstlenmekle ve başbakanlık görevini kabul etmekle mükellef kıldığı söylendi.
Falih Feyyad:Irak Ulusal Güvenlik Danışmanı ve Haşd Şabi Heyeti Başkanıdır. Yeni hükümetin başbakanı olarak ismi en çok gündemde olan kişilerden biridir.
O, daha önce başbakanlıktan Haydar İbadi lehine çekildiğini açıklamıştı. Ancak Ayetullah Sistani’nin tavrını ortaya koymasıyla birlikte durum değişebilir ve onun ismi başbakanlık konusunda ciddi bir şekilde gündeme gelebilir.
Adil Abdulmehdi:1942’de Bağdat’ta doğdu. Ekonomi uzmanıdır ve petrol bakanlığı yapmıştır. O, Irak İslami Yüksek Konseyi yetkililerindendir ve şu anda genel sekreter yardımcılığı yapmaktadır.
Adil Abdulmehdi, 2005’ten 2011’e kadar Irak Cumhurbaşkanının iki yardımcısından biriydi. Saddam’ın devrilmesinden sonra kurulan Irak geçici hükümetinde de maliye bakanlığı yapmıştı.
2005’teki Irak parlamento seçimlerinden sonra başbakan adaylarından biriydi; ancak Birleşik Irak İttifakı’nın kendi içinde yapılan seçimde bir oy farkla Nuri el-Maliki’ye yenildi ve başbakan seçilemedi.
Adil Abdulmehdi, 2007’de bombalı bir terörist saldırının hedefi oldu kendisi saldırıdan sağ kurtulurken patlamada 10 kişi hayatını kaybetti.
Hadi Amiri:Lakabı Ebu Hasan el-Amiri’dir. Saddam’ın devrilmesinden sonra Irak’a dönen ve geçiş sürecinde yer alan siyasetçilerden biridir.
Daha önce milletvekilliği ve Nuri el-Maliki’nin kabinesinde Ulaştırma Bakanlığı yaptı.
IŞİD’in Irak kentlerine saldırısı üzerine Haşd Şabi diye bilinen gönüllü halk güçleri içinde IŞİD’e karşı savaştı.
Hadi el-Amiri, ulaştırma bakanlığı yaptığı sırada dönemin Başbakanı Nuri el-Maliki’nin isteği ve Ayetullah Sistani’nin fetvasıyla askeri elbiselerini giyerek IŞİD işgali altında bulunan Diyala kentini kurtarmaya gitti.
Diyala, 2014’te IŞİD’in Bağdat’a saldırı için hazırlık yaptığı eksenlerden biriydi ve IŞİD Diyala’nın üç kentini ele geçirmeyi başarmıştı.
Hadi Amiri, 4 bin kişiyle Diyala’ya giderek başkent Bağdat’ı teröristlerin saldırısına karşı savunmuştu. Buradaki askeri başarısı sebebiyle Başbakan Maliki, Hadi Amiri’ye daha fazla askeri imkan ve yetki verdi.
Hadi el-Amiri’nin askeri başarıları sebebiyle Kanun Devleti ittifakı, Haydar İbadi başbakanlığında kurulan ulusal birlik hükümetinde onu savunma bakanlığına teklif etti. Ancak Amerika, Suudi Arabistan ve bazı Sünni siyasi grupların karşı çıkması sebebiyle Hadi Amiri savunma bakanlığına atanmadı.
Şimdiye kadar iki kez suikasta uğradı. 2015’te IŞİD, Irak’ın güneyinde Hadi Amiri’nin araç konvoyuna bombalı saldırı yaptı. Bundan önce de Diyala’da bombalı saldırının hedefi oldu saldırıda üç koruma görevlisi yaralandı.
Amerika’nın Hadi Amiri’nin başbakanlığını veto ettiği ve Amerikalı yetkililerin onun başbakan olmasına asla izin vermeyeceğini söyledikleri belirtiliyor.
Irak seçim süreçlerinin kendine özgü karmaşıklığı sebebiyle seçimlerin üzerinden üç ay geçmiş olmasına rağmen seçimlerin kesin resmi sonuçları henüz yeni açıklanabildi. Dolayısıyla yeni hükümetin kurulma sürecinin de aylar sürebileceği ifade ediliyor.
Analistlere göre başbakanlık konusunda Adil Abdulmehdi’nin şansı çok az. Hadi Amiri’nin başbakanlığına da Amerika, Suudi Arabistan ve Türkiye’nin karşı çıkması sebebiyle çok fazla şans verilmiyor.
Haydar İbadi’nin şansı ise son yaşanan gelişmelerden dolayı azaldı. Başbakanlık yarışının Tarık Necm ile Falih Feyyad arasında geçeceği öne sürülüyor.
Çeviri: YDH
