Vietnam'dan yola çıkan ve İsrail'e patlayıcı madde taşıdığı iddia edilen Kathrin adlı yük gemisi, uluslararası tepkiler ve hukuki engeller nedeniyle Adriyatik Denizi'nde belirsiz bir rotada ilerliyor. Uluslararası örgütler ve bazı ülkeler, geminin potansiyel savaş suçlarına katkıda bulunabileceği gerekçesiyle limanlara kabul edilmemesi çağrısında bulunuyor.
YDH - Uluslararası sivil toplum kuruluşu Uluslararası Af Örgütü'nün İsrail'e patlayıcı madde taşıdığını bildirdiği Kathrin adlı kargo gemisinin Slovenya'nın Koper limanına varması bekleniyor.
Slovenya Başbakanı Robert Golob, Hür Avrupa Radyosu'na yaptığı açıklamada bu bilgiyi doğruladı ancak kesin tarih konusunda bilgi vermedi.
Bu bilgi, kesin olmamakla birlikte, 21 Temmuz'dan bu yana Vietnam'dan Adriyatik'teki Koper Limanı'na giden MV Kathrin gemisiyle ilgili nadir resmi veriler arasında yer alıyor.
Golob'un ofisinden yapılan açıklamada geminin taşıdığı yükün Avrupa Birliği (AB) ülkelerine geçiş noktası olarak hizmet vereceği belirtildi.
Slovenya Başbakanlık İdaresi, "Koper Limanı AB'ye giriş noktasıdır. Bu da kargonun AB'deki varış noktalarına doğru yoluna devam edeceği anlamına geliyor," açıklamasını yaptı.
Temmuz ayından 3 Ekim'e kadar Adriyatik Denizi'nde Hırvatistan ve Karadağ kıyılarına yakın bir yerde üç gün kalan Kathrin gemisinin seyri, taşıdığı kargo ve muhtemel nihai varış noktası olan İsrail nedeniyle Namibya, Portekiz yetkilileri, uluslararası örgütler ve aktivistlerin tepkisine neden oldu.
Uluslararası Af Örgütü ve Birleşmiş Milletler (BM), "bu tür bir yükün Gazze'de savaş suçlarının işlenmesine katkıda bulunacağı açık riski göz önünde bulundurarak" ülkelere geminin limanlarına girmesini engelleme çağrısında bulundu.
Bu kuruluşlar kargonun neden doğrudan İsrail'e gönderilmediğini ya da boşaltma için neden Adriyatik'teki limanların seçildiğini açıklamadı.
Portekiz bayrağı altında seyreden Kathrin gemisinin rotasında Namibya, Portekiz ve Malta yer alırken, deniz trafiğini izleyen MarineTraffic internet sitesinde varış noktası Karadağ'daki Bar Limanı olarak gösteriliyordu.
1 Ekim'de Bar Limanı, Hür Avrupa Radyosu'na geminin girişiyle ilgili bir bildirim almadığını söyledi.
Gemi, 4 Ekim Cuma günü Adriyatik'te Bar Limanı'ndan yaklaşık 75 deniz mili ya da yaklaşık 140 km uzaklıkta bulunuyordu ve son iki gündür birkaç kilometrelik bir daire çizerek hareket ediyordu. Hangi yöne gideceği konusunda net bir belirti yoktu.
Ağustos ayının sonunda Namibya gemiyi limanına sokmadı
Kathrin gemisiyle ilgili ilk bilgiler medyada ağustos ayında, Namibya hükümetinin geminin Walvis Bay limanına demirlemesini durdurmasıyla ortaya çıktı. 27 Ağustos'ta devlet medyası New Era, Namibya'nın "İsrail'e giden silah taşıyan bir geminin" ülkedeki bir limana yanaşmasını nasıl engellediğine dair bir habere yer verdi.
Adalet Bakanı Yvonne Dausab, yetkilileri Kathrin'in Namibya sularına girmesine izin vermemeye çağırdı.
Bakan Dausab'a göre "bu karar Namibya'nın süregelen İsrail-Filistin çatışmasına ilişkin tutumuyla uyumlu olup, ülkenin Filistin halkına verdiği desteği ve şiddete son verilmesi çağrısını yansıtıyor".
BBC'nin haberine göre, polis soruşturmasına atıfta bulunan bakan, geminin "gerçekten de İsrail'e yönelik patlayıcılar taşıdığını ve bu nedenle Namibya sularına girişinin yasaklandığını" dile getirdi.
Kathrin ne taşıyor?
Çin'in Yueqing kentindeki Dongfang Tersanesi'nde 2010 yılında inşa edilen Kathrin, 7 bin 138 tona kadar yük taşıyabilen bir gemi.
Namibya polisinden alınan bilgiye göre şu anda 60 konteyner trinitrotoluen (TNT) ve biri İsrail'e gönderilmek üzere sekiz konteyner hekzojen patlayıcı yüklü.
Hür Avrupa Radyosu, Kathrin kargosunun kime gittiği ya da daha sonraki dağıtımının nasıl planlandığına dair bilgileri bağımsız olarak teyit edemedi. Trinitrotoluen ve hekzan en yaygın kullanılan askeri patlayıcılar olarak öne çıkıyor.
Bu bilgilere dayanarak Birleşmiş Milletler silah ambargosu talebinde bulundu. Ağustos ayı sonlarında BM Filistin toprakları özel raportörü Francesca Albanese, bu patlayıcıların "İsrail'in kuşatma altındaki Gazze'ye karşı kullandığı hava bombaları ve roketlerin temel bileşenleri" olduğunu vurgulamış ve ülkelere geminin limanlarına girişine izin vermemeleri çağrısında bulunmuştu.
Gemi taşıdığı Portekiz bayrağını indirdi mi?
Portekiz bayrağı altında seyreden ve Madeira'da kayıtlı olan Kathrin gemisinin sahibi Alman Lubeca Marine Germany Gmbh & Co Kg şirketi. Kısa bir telefon görüşmesinde bu şirket Özgür Avrupa Radyosu'na Kathrin gemisiyle ilgili herhangi bir konuda yorum yapmak istemediğini söyledi.
Portekiz devlet medyasının resmi bir hükümet kaynağına dayandırdığı habere göre, Lusa haber ajansına göre Portekizli yetkililerin patlayıcı taşıma vakasıyla ilgili soruşturma başlatmasının ardından Kathrin gemisi, geri dönüşü olmayan bir karar olan ülke bayrağının indirilmesini istedi.
Aynı kaynak, "27 Eylül Cuma günü, geminin sahibi Madeira'daki kaydının kalıcı ve geri dönülmez bir şekilde iptal edilmesini ve böylece Portekiz bayrağının kaldırılmasını talep etti," ifadelerini kullandı. Devlet medyası RTP, geminin sahibi olan şirketin bu hamlesinin Portekiz hükümetinden gelen bir "açıklama talebinin" ardından geldiğini bildirdi.
Haberde geminin İsrail, Polonya ve Slovakya'daki silah üreticilerine yönelik patlayıcılar taşıdığı ifade edildi.
Portekiz basını, bayrağı olmayan bir geminin herhangi bir limana giremeyeceğini bildirdi; bu da Kathrin'in neden günlerdir Adriyatik Denizi'nde minimum hareketle hareketsiz durduğunu açıklayabilir.
Daha önce geminin 3 Ekim Perşembe günü Bar Limanı'na gireceği ve buradan Slovenya'nın tek uluslararası kargo limanı olan ve Orta ve Doğu Avrupa'yı Akdeniz'e bağlamak için kilit öneme sahip Slovenya'daki Koper'e devam edeceği açıklanmıştı.
Slovenya Denizcilik İdaresi'nden gayri resmi bilgi
Slovenya Denizcilik İdaresi Hür Avrupa Radyosu'na yaptığı açıklamada Kathrin gemisinin varışından önce kendilerine resmi bir bildirim yapılmadığını söyledi. "Gemideki acenteden Koper Limanı'na varış planıyla ilgili resmi olmayan bilgiler aldık" diyen bu kurum, diğer ayrıntıları belirtmedi.
Denizcilik İdaresi, Kathrin'den Portekiz bayrağının kaldırılmasına ilişkin resmi olmayan verileri Slovenya'daki Uluslararası Af Örgütü ile paylaştı ve Portekiz gemi sicilinden başka bir ülkenin siciline transferin henüz tamamlanmadığını söyledi.
Ljubljana'daki Uluslararası Af Örgütü'nün Hr Avrupa Radyosu ile paylaştığı bilgilere göre, geminin ancak yeni bir bayrağa sahip olduktan sonra Bar Limanı'na gidebileceği ve burada kargonun bir kısmını boşaltmayı planladığı belirtildi.
Denizcilik İşleri İdaresi'nin Uluslararası Af Örgütü'ne gönderdiği e-postada "Bar Limanı'ndan yola çıktıktan sonra Koper Limanı'na gidecek ve burada Polonya, Çek Cumhuriyeti ve Slovakya'ya gidecek olan kargonun geri kalanını boşaltacak," denildi.
Bu arada bazı medya organları geminin Bar yerine Hırvatistan'ın Ploče limanına doğru yol alacağını yazdı. Bu limandan Hür Avrupa Radyosu'na yapılan açıklamada geminin Ploče'ye yanaşıp yanaşmayacağı konusunda henüz bir teyit almadıklarını söyledi.
Bu limandan yapılan açıklamada, "Liman işletmecileri olarak, Hırvatistan Cumhuriyeti'nin yürürlükteki yasa ve yönetmeliklerine uygun olarak liman hizmetleri sunmak bizim yükümlülüğümüzdür ve bunu tüm yasal ve güvenlik standartları ve prosedürlerine uygun olarak yapıyoruz," diye kaydedildi.
Koper Limanı, gemilerin girişine ilişkin kararların Denizcilik İşleri İdaresi tarafından verildiğini söyleyerek yorum yapmadı.
Uluslararası hukuka saygı çağrısı
1 Ekim'de Uluslararası Af Örgütü Karadağ ve Slovenya'ya geminin limanlarına yanaşmasını engellemeleri çağrısında bulundu.
Örgüt, "MV Kathrin'de olduğuna inanılan ölümcül kargo İsrail'e ulaşmamalı çünkü böyle bir kargonun Filistinli sivillere karşı savaş suçu işlenmesine katkıda bulunma riski açık," dedi.
Slovenya Af Örgütü'nden Taja Premk, Hür Avrupa Radyosu'na yaptığı açıklamada "uluslararası insani hukukun, savaş suçlarının işlenmesine veya uluslararası insancıl hukukun diğer ciddi ihlallerine katkıda bulunacağına dair açık bir risk olduğunda tüm devletlerin silahlı bir çatışmanın taraflarına silah transfer etmesini yasakladığını" dile getirdi.
Premk ayrıca Kathrin gemisi ve taşıdığı kargonun nihai varış noktaları hakkında pek çok bilinmeyen olduğunu ve resmi bilgi almanın çok zor olduğunu doğruladı.
Küresel düzeyde, Silah Ticareti Antlaşması konvansiyonel silahlar, mühimmat, parça ve bileşenlerin ticaretinin düzenlenmesi için ortak uluslararası standartlar belirliyor. Ne bu antlaşma ne de uluslararası hukuk devam eden bir silahlı çatışmada silah transferini tamamen yasaklıyor.
Uluslararası Kızılhaç Komitesi'nin (ICRC) resmi internet sitesinde yer alan açıklamaya göre, bazı devletler hukuk ya da ulusal politika gereği devam eden silahlı çatışmaların taraflarına silah transferinden kaçınırken, belirli durumlarda bu tür transferleri yasaklamaktadırlar.
ICRC'nin internet sitesinde şu ifade yer alıyor: "Antlaşmayı imzalayan devletlerin, bu silahların veya nesnelerin savaş suçları veya diğer uluslararası suçların işlenmesinde kullanılacağını bilmeleri halinde, silahların, mühimmatın, parçaların ve bileşenlerin ihracatına, ithalatına, transit geçişine, nakliyesine ve komisyonculuğuna izin vermeleri yasaktır."
Buna ek olarak, Cenevre Sözleşmesi, imzacı devletlerin, uluslararası insani hukukun ihlaline katkıda bulunacağına dair açık bir risk söz konusu olduğunda, silahlı çatışmanın bir tarafına -devlet veya devlet dışı silahlı grup olup olmadığına bakılmaksızın- silah transfer etmesini yasaklıyor.
Bu düzenlemeler, silah ticaretinin tamamen yasaklanmasından ziyade, belirli koşullar altında sınırlandırılmasını ve kontrol edilmesini amaçlıyor. Özellikle savaş suçları veya uluslararası hukuk ihlalleri riski taşıyan durumlarda, devletlerin silah transferi konusunda dikkatli olmaları ve gerektiğinde bu transferleri engelleme sorumluluğu bulunuyor.
