Alman şirketlerinin Rusya’da faaliyetlerini sürdürerek vergi ve ekonomik katkılarla Kremlin’in savaş bütçesine destek verdiği bildirilirken, bazı uzmanlar bu durumun Ukrayna’daki saldırıları dolaylı olarak finanse ettiğini öne sürdü.
YDH – Euronews’te yer alan habere göre, Almanya merkezli şirketler, Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sonrasında Kremlin’e toplamda yaklaşık “1,72 milyar euro” vergi ödedi; bu miktarın, Ukrayna şehirlerini hedef alan “10.000 saldırı dronunu finanse etmeye yeteceği” iddia edildi. Buna rağmen, savaş öncesinde Rusya’da faaliyet gösteren Alman şirketlerinin yarısından fazlası hâlâ ülkede faaliyet göstermeye devam ediyor.
Yasal durum ve eleştiriler
Habere göre, hukuken, Rusya’da hâlâ faal olan yaklaşık “250 Alman şirketi” herhangi bir kural ihlali yapmıyor. Hochland adlı peynir üreticisi ve Knauf adlı alçı üreticisi gibi hızlı tüketim malları üreten bu şirketler, prensipte “AB düzenlemelerine aykırı” bir durum oluşturmuyor. Ancak eleştirmenler, Kremlin’in savaş bütçesine katkı sağlanmasının “çözülmesi gereken bir sorun” olduğunu belirtiyor.
‘B4Ukraine’ adlı sivil toplum kuruluşu koalisyonunun yöneticisi Nezir Sinani, şirketlerin “ödedikleri vergilerle Rusya’nın savaş ekonomisini desteklediğini” söyledi. Sinani, şirketlerin Rusya’da faaliyet göstermeye devam ederek “doğrudan Rus ekonomisine katkıda bulunduğunu ve dolayısıyla Rusya’nın saldırgan savaşına dahil olduklarını” ifade etti.
Sinani, bu yabancı şirketlerin açık şekilde Rus ekonomisine katkı sağlamaya devam ettiğini ve dolayısıyla savaşı desteklediğini belirtti. Devamında ise “Bu, kapatılması gereken bir boşluk” vurgusunu yaptı.
Vergi ödemeleri ve ekonomik büyüklük
Kyiv School of Economics (KSE), B4Ukraine ve Squeezing Putin Initiative tarafından hazırlanan rapora göre, Rusya’da hâlâ faaliyet gösteren uluslararası şirketler, sadece 2024 yılında Rus devletine “en az 20 milyar dolar (17,2 milyar euro)” vergi ödedi. Alman şirketleri de bunlar arasında yer alıyor.
Euronews’e göre, Rusya’nın 2022 başındaki “tam ölçekli” işgalinden bu yana toplam ödeme “60 milyar doları (51,8 milyar euro)” aşmış durumda. Bir örnek olarak, B4Ukraine’e göre, Rusya Ukrayna savaşında bir askeri personel için “yaklaşık 18.400 dolar (16.000 euro)” ödüyor. Toplam 60 milyar dolar, Rusya’nın 2025 savunma bütçesinin neredeyse yarısına eşdeğer; bu, “1 milyon Rus askerini finanse etmeye” yeterli.
Alman şirketleri, Kremlin’e vergi ödemeleri açısından ABD şirketlerinden sonra ikinci sırada yer alıyor. 2024’te ABD merkezli şirketler Kremlin’e “1,2 milyar dolar (1 milyar euro)” vergi öderken, Alman şirketleri “594 milyon dolar (513,5 milyon euro)” ödeme yaptı. KSE, 2022-2024 arasında Alman şirketlerinin yıllık olarak Rusya’ya “2 milyar dolara (1,72 milyar euro)” kadar çeşitli vergiler ödediğini belirtiyor. Sinani’ye göre, bu kaynak Ukrayna şehirlerini hedef alan “füze ve bombaları finanse ediyor.”
Alman şirketlerinin Rusya’daki faaliyetleri
Hochland şirketi, Euronews’e verdiği açıklamada, “yaklaşık 1.800 çalışan ve aileleri ile uzun süreli Rusya’daki iş ortaklarımıza karşı sorumluluklarımız bulunuyor.” dedi. Şirketin Rusya’da üç tesisi bulunuyor: Moskova bölgesi, Belgorod bölgesindeki Prokhovka köyü ve Penza bölgesindeki Belinski kasabası.
Şirket, savaş devam etmesine rağmen faaliyetlerini sürdürüyor ve “çekilmenin bir seçenek olmadığını” belirtiyor. Hochland, “Rus hükümetinin Ukrayna halkına yönelik haksız savaşını güçlü şekilde kınadığını” ifade etti. Buna rağmen şirket, 2024’teki kârdaki önemli düşüşe rağmen Rusya’daki tesislerini kapatıp satmayı planlamıyor. Çekilseydi “Rus devletinin daha fazla kazanç sağlayacağını” söyledi ve Rusya’nın “Batılı değerler topluluğuna dönüşü için henüz umudu bırakmadıklarını” aktardı.
Rusya’dan çıkış maliyeti artıyor
2024’te Rusya, yabancı şirketlerin çıkış sürecini daha maliyetli hâle getirdi; satılan işletmelerdeki vergi oranı “%15’ten %35’e” yükseldi.
Şirketlerin varlık satışında sunması gereken indirim de “%50’den %60’a” çıkarıldı. 50 milyar rubleden fazla değer taşıyan işlemler için ise “Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in onayı” gerekiyor.
Knauf şirketi ve Mariupol örneği
Knauf, Rusya’da faaliyet gösteren bir başka Alman şirketi. ARD’nin araştırmasına göre, şirket, Mariupol’un yeniden inşasında rol aldı; bir distribütörün, şirketin malzemelerini Rusya Savunma Bakanlığı adına kullandığı ve bunu kamuya duyurduğu belirtildi. Knauf, Euronews’e, “savaş ya da Rus ordusunun silahlandırılmasına doğrudan veya dolaylı olarak katkı sağladığı” iddialarını “kesin şekilde reddettiğini” söyledi.
Şirket, Rusya’daki yan kuruluşlarının devlet kurumlarına ürün sağlamadığını ve malzemelerin “nerede satılacağını kontrol etme imkânlarının olmadığını” belirtti. 2024’te şirket, Rusya pazarından çekilme niyetini duyurdu ancak “potansiyel alıcıyla yapılan görüşmeler başarısız oldu.” Knauf, çıkış sürecini gerçekleştirmek için alternatif yollar aradığını aktardı. Şirket, Ukrayna’nın yeniden inşasına katkı sağlamak amacıyla Kiev’de bir tesiste 420 çalışanıyla üretim yapıyor ve batı Ukrayna’da iki yeni tesis inşa ediyor.
Ekonomik yaptırımların etkisi ve eleştiriler
Habere göre, Alman hükümeti ve halkı bugüne kadar Ukrayna’ya “44 milyar euro” askeri, insani ve mali yardım sağladı. Buna rağmen, hâlâ Rusya’da faaliyet gösteren birçok Alman şirketinin varlığı, desteği “dolaylı olarak zayıflatıyor.”
Sinani, şirketlerin Rusya’nın savaş ekonomisini yalnızca vergi yoluyla değil, tedarik zincirleri, teknoloji ve eğitimle de desteklediğini söyledi.
24 Şubat 2022’de Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik tam ölçekli savaşı başlamasından bu yana, AB, 2014’te Kırım’ın ilhakı ve Donbas’ta savaşın sürdürülmesi gerekçesiyle uygulanan yaptırımların yanı sıra Rusya’ya “yeni yaptırımlar” getirdi. Bu önlemler, bireylere yönelik yaptırımlar, diplomatik ve vize kısıtlamaları ile Rusya’ya maksimum ekonomik baskı yapmayı amaçlayan ekonomik yaptırımları içeriyor. Ancak üç yıl geçmesine rağmen savaş devam ediyor.
Sinani, yaptırımların etkisiz görünmesinin nedenini şöyle açıkladı: “Yaptırımların uygulanmamasının tek nedeni, eksik uygulanıyor olmalarıdır. AB yaptırımları listesinde olmayan ancak Rus ekonomisine katkıda bulunan şirketler, dolaylı olarak savaşa katkıda bulunuyor.”
Sinani, “Rus ekonomisine destek veren Alman şirketlerinin sayısı haksız yere yüksek. Hükümetin, şirketleri Rusya pazarından hızlı çıkışa zorlayacak yeterli baskısı veya desteği yok.” dedi.
“Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısının üzerinden on bir yıl geçti. Hâlâ, doğrudan Rusya’nın savaş makinesini finanse eden bir piyasadan şirketlerin çekilmesinde çok az ilerleme görüyoruz.”
Sinani sözlerini şöyle tamamladı: “Tam bir çekilme çağrısı yapıyorum. Nasıl mı? ‘Anahtarları bırakın ve derhal ayrılın.’ Artık diğer şirketlerin bunu nasıl yaptığına dair yeterli örnek mevcut. Rusya’da iş yapmaya devam etmek için hiçbir gerekçe yok. Ödenen bedel, ülkeden çıkış maliyetinden çok daha yüksek, çünkü yüz binlerce insanın hayatıyla ölçülüyor.”
