YDH- Yoram Ettinger, İsrail’de yayımlanan Yediot Ahronot gazetesindeki yazısında Yahudilerin Amerikan demokrasisi üzerindeki etkisini analiz ediyor.
YDH- Yoram Ettinger, İsrail’de yayımlanan Yediot Ahronot gazetesindeki yazısında Yahudilerin Amerikan demokrasisi üzerindeki etkisini analiz ediyor.
Amerika’daki Yahudi seçimlerin seçimlere katılımı, Avrupa ülkelerindeki Yahudilerin seçimlere katılımından daha fazla.
Amerikalılar, Yahudiliği siyasi sistemlerinin kültürel, ideolojik ve hukuki yapılarının anahtar unsuru olarak görüyorlar. Bu nedenle şartlar müsait olduğu ölçüde Yahudilerin Amerikan seçimlerine yoğun katılım gösterdiğini görüyoruz.
Amerika'da üçlü bir ittifak vardır. Amerika 17 yüzyıl boyunca Yahudi bir halk ve Yahudi devleti olarak püritenler tarafından oluşturulmuş, kurucu babalar tarafından genişletilmiş bu güne kadar devam ettirilmiştir.(1)
Beyaz Saray Sözcüsü’nün tam karşısındaki Musa’nın mermer büstü Capitol Hill'deki meclis salonunun en ayırt edici özelliğidir.
Amerikan Yüksek Adalet Mahkemesi’nin tabelasının üstünde elinde tablet tutan bir Musa heykeli bulunmaktadır. Mesela Auistin'de Teksas Yasama Meclisine gelenleri karşılayan ikili granit tabletin kaldırılması yönünde Amerikan Federal mahkemesine yapılan teklif reddedilmiştir. Buna gerekçe olarak; “bu tablet devlet ile kilisenin ayrışımını sembolize etmektedir ve bunu yapmak haddi aşmak olur. Bu tablet sadece dini bir anıt değil Amerika ve Teksas'ın ahlaki ve kültürel temellerinin tanığıdır” denmiştir.
Amerika'nın oluşumunda özelde Kutsal Kitap, genelde Yahudilik ilham kaynağı olmuştur. Özgürlük bildirgesi, İnsan Hakları Beyannamesi ve en önemlisi Batı demokrasisi hep Kutsal kitap ve Yahudilikten ilham almıştır.
Püritenler 13 koloni oluşturmuşlardır ve bunu yaparken Exodus'un(2) mirasına bağlı kalmışlardır. Püritenler İngiltere'yi modern Mısır, Atlantik Okyanusu'nu modern Kızıl Deniz, Amerika'yı da vaat edilmiş topraklar olarak kabul etmişlerdir.
Amerika'nın kurucuları kendilerini çöldeki 12 Yahudi kabilesine benzetmişlerdir. Onlar kendilerini kutsal sözleşmeye sahip modern insanlar olarak görmüşlerdir.
Yahudilik en iyi rakip
1776 yılında İngiliz monarşisine başkaldıran “Common Sence'nin” müellifi Tomas Paine düşünce sahasında bir işaret taşıdır. O bu eylemi ifa ederken Süleyman peygambere ve Bilge Gideon'a atıfta bulunarak eylemi meşrulaştırmıştı.
Amerika en dindar Batı ülkesidir. Eski ve Yeni Ahit Amerikan'ın yaslandığı en önemli dayanaktır. Yaklaşık olarak bin tane yerel bölge ismi Kutsal Kitap’tandır. Bunlara örnek olarak; Zion, Beth El, Dothan, Efrata, Hebron, Jericho, Canaan, Pisgah, örnek verilebilir.
Amerikalıların yüzde 90'ı Tanrı'ya inanır. Yüzde 80'i Yahudi ve Hıristiyan inançlarına sahiptir. Yüzde 86'sı bağımsızlık bildirgesinde yer alan “Tanrı Amerika'yı korusun” sloganına ve bağlılık yemindeki “Tanrı hâkimiyetinde tek millet” sloganına inanırlar.
Amerika'da kiliseler yüzde 40 oranında dolar. Amerika'da her sene 15 milyon Kutsal Kitap dağıtılır. Bağımsızlık Bildirgesi'nde Leviler'den bazı alıntılar vardır. Mesela Leviler 25 bölüm 10. Ayet “Herkes kendi toprağına, ailesine dönecek.” Bağımsızlık bildirgesinde yer alan Kutsal Kitap ayetlerine örnek verilebilir. Bu gelede kölelik karşıtı hareketten, özelde ise Harriet Beecher Stowe'in Tom's Cabin'den(3) esinlenmiştir.
Amerikalı Radyocu Lowell Thomas 14 Mayıs 1948'de dinleyicilerine şöyle diyordu; bu gün Yahudi devleti kurulmuştur; çünkü Amerikalılar Kutsal Kitabı tarihsel referans kaynağı olarak kabul etmektedirler.
Amerikalı liderler Amerikan halkının Kutsal Kitap'a olan saygısı nedeniyle politik ahlak ve kutsal ahlak bağlamında Kutsal Kitap'a birçok kez atıfta bulunmuşlardır. Örnek olarak; Franklin Delone Roosevelt 1938'de bir ortamda yaptığı konuşmada şöyle söyledi:
“Bizler bizim bir ulus olarak var oluş sürecimizi Kutsal Kitap'ın bu süreçteki varlığını göz ardı ederek okuyamayız.”
2001 Ocağında Senator Mitch McConnell Başkan Bush'a Senato yemeğinde şöyle hitap etti:
“Biz sizin bize Yuşa ve Calep'in geleneğine bağlı kalarak başkanlık edeceğinize inanıyoruz.”
Davud'un mezmurları George Washington ve Lincoln dönemlerinde okunmuştur. Aynı şekilde Başkan Bush Knesset'deki (4) konuşmasında İbrahim, Musa, Davud ve Yeremyah'a atıfta bulunmuştur.
Avrupa Hıristiyanlığı ve Amerika Hıristiyanlığı arasında Yahudilik algısı acısından bir karşılaştırma yapacak olursak. Avrupalılar Yahudileri en iyi rakip en kötü düşman olarak görürken Amerikalılar Yahudileri değerler ve ilkeler bağlamında dost olarak görmekteler.
Amerikan devlet mantığı Yahudilerin Amerikan halkı ile siyasi alan da dâhil olmak üzere birçok yönden kaynaşmasına olanak sağlayacak birçok kolaylık sağlamıştır.
Bu gibi haller Yahudi seçmenin oy vermesini, yazar, danışman ve yayıncıların siyasi katılımını artırdı. Bu katılım diğer Avrupa ülkelerinin hiç birinde bu nispette olmadı.
1. Radikal İngiliz Protestanlarıdır. On altıncı yüzyılın sonlarında ortaya çıktı ve on yedinci yüzyıl boyunca başat güç haline geldi. Katı ahlaki kurallara sahiptiler. İngiltere Kilisesi'nin Avrupa'nın Protestan kiliselerine özellikle Cenevre'dekine daha çok benzemesini istiyorlardı. Kiliselerdeki papaz kıyafetine, orga, diz çökmeye karşı çıkıyorlardı. Kral 1. Charles'ın 1649 yılında idamından sonra, İngiliz İmparatorluğu’nda yeni hükümeti ele aldılar ve sıkı püriten olarak bilinen Oliver Cromwell lider oldu. Zulme uğramış pek çok püriten, 1620'li ve 30'lu yıllarda Amerika'ya gelerek sonraları Massachusetts olacak olan kolonilerini kurdular(Ç.N)
2. A.Exodus (kutsal kitap), Türkçe "Mısırdan Çıkış" olarak da adlandırılan Tevrat'ın ve Hıristiyan İncil'inin ikinci kitabı.
B .Exodus (din), yukarıda belirtilen kutsal kitapta anlatılan olay, Mısırdan çıkış.
C.Exodus (gemi), Yahudi mültecileri taşıyan ve 1947'de Filistin'e girmesine izin verilmemiş gemi(Ç.N)
3.Harriet Beecher Stowe Tom Amca’nın Kulübesi adlı romanı 1852'de yazmıştır. Roman Tom isimli bir zenci köle karakteri üzerine inşa edilmiştir.(Ç.N)
4. Knesset, İsrail’in yasama organıdır. Knesset kelimesi İbranice mabet anlamına gelir.(Ç.N)
Çeviri: YDH
http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-3593937,00.html
